KENDİNİ BİLEN, HADDİNİ BİLİR
Başa gelenler, kendini bilmezlikten geliyor.
İnsan kendisini tanısa, başkasının yanlış tanımasına fazla da ehemmiyet yüklemez. Ama kendisini başkalarının bakışları ve değerlendirmeleriyle değerlendirmeye kalkınca, o zaman ortaya çok değişik yorumlar ve yaklaşımlar çıkıyor.
Kendini bilen, başkasının haddi aşan tenkisine de beğenisine de ehemmiyet vermeyecektir. Kendisinde olmayan bir şey kendisine iletildiğinde onu alıp benimsemeyecektir. Tabiî bu hem tenkit anlamındadır, hem de tebrik.
Hayat içerisinde tenkit ve tebriki içine alan pek çok örneklerle karşılaşıyoruz. Yani bu şekil yaklaşımlara nasıl mukabele edeceğiz? Yapılan olumsuz tenkidin haddi aştığını, bizi olumsuzlaştırdığını düşünüyor ve vicdanen de bu tenkidi hak etmediğimizi düşünüyorsak, o zaman böyle bir yoruma karşı bir duruş koymak hakkımız olmayacak mıdır?
Şimdi düşünelim, makamının gereğini yerine getiremeyen bir beyefendi ile konuşuyoruz. Biraz da şaka yollu, “hani sen neci oluyorsun” kabilinden bir cümle kurdu. Tabiî bu cümleyi kimin kurduğuna, ne niyetle kurduğuna da bakmak gerekiyor. Bir kardeş, bir dost bu cümleyi kursa, nefsim hak ediyor denir. Ama senin dâvânı, senin değer yargılarını küçümseyen birisi kurmuşsa, orada söyleyeceklerimizin bulunduğunu belirtmek ve söylemek kabalık olmasa gerektir.
Kendisinin yerine getirmesi gereken bir işi aksatması dolayısıyla özür dilemesi gerekirken, muhataba yükleme yapması karşısında, şöyle bir cümle kurmak haddi aşmak olmayacaktır herhalde?
“Siz beni hangi gözle, nasıl değerlendiriyorsunuz bilmiyorum. Ama bilesiniz ki ben kendime sizin bana baktığınız gözle bakmıyorum.”
Tabiî böyle bir cümle zayıfı güçlü kılıyor ve izzet hali içerisinde olan zayıfa, muhataba özür dilemeyi beraberinde getiriyor.
TENKİT NEDEN YAPILIR?
Omuzumuzdaki bir akrebi bize gösteren kardeşimize duâ etmek yaraşır. O bizim kötülüğümüzü istemiyordur. Yanlışımızı gidermek istiyordur. Zaten tenkit bunun için yapılmalıdır.
Peki yapılan tenkide hisler karışmışsa, duygular kontrolden çıkmışsa ne yapılmalıdır?
Çalışan, bir şeyler üreten, iş yapan insanların dikkate almaları gereken çok önemli bir kural var; tenkide açık olmak.
Burada da ölçü, eğer tenkit eden kişi de çalışan, üreten ve daha mükemmeli olsun tasası taşıyan birisiyse, o tenkit dikkate alınmalıdır.
Ama yapılan tenkidin sahibi, sorunun bir parçası olup, ama çözümün bir parçası değilse, o tenkit içinde iyi niyet taşımıyor demektir.
Şevk kırıcı, faaliyetlerden alıkoyucu, ihlâsı zedeleyici tenkitlere bariyer uygulamak en sağlıklısıdır. “Kardeşlerinizi tenkit etmeyiniz” düsturu, beraberinde şevk, heyecan, gayret, çalışmak taşımayan konuşmakları yapmamaya dönük bir ikaz içermektedir.
Hele hele tenkit edilen insanın bulunmadığı bir ortamda, neyin neden kaynaklandığını bilmeden yapılacak tenkitler, ileri geri konuşmalar gıybet hali içereceğinden, hiçbir şey yapamıyorsak dinleyici bari olmamak en güzel davranış olur. Böyle konuşan bir insana, yaptığının hiç de doğru olmadığını, hiç de yakışık almadığını, böyle bir tavrın ancak ‘alçakların silâhı olduğunu’, ‘mü’min kardeşinin etini yemek anlamı içerdiğini’ ona hissettirmek, önemli bir duruş örneğidir.
HER ELEŞTİRİ, İÇİNDE BİR FIRSAT TAŞIR
Tabiî çalışan, üreten, iş yapan kişi yapıcı eleştiriye her zaman açık durmalıdır ki gelişsin. Hatta insan kendisini düşmanlarıyla tanır. Çünkü dost kusur görmüyor. Düşmanın eleştirdiği noktaları senin yetersiz kaldığın göremediğin noktalar olarak ele almak doğrudur.
Nitekim yüzlerce suç isnatları yapılan bir dâvânın savunucusu, ne yaptığını, neye hizmet ettiğini bildiği ve attığı bütün adımların mantıksal altyapısını bilerek attığı için, müdafaalarını da aynı titizliği sürdürerek yapmıştır.
Hak bildiğin yolda, attığın adımların savunucusu olmak, en az o fikirleri taşımak kadar büyük bir davranıştır. Elbette böyle bir duruş birilerini rahatsız edebilecektir. Birilerini rahatsız edecek diye, siz o büyük dâvâyı savunmaktan vaz mı geçeceksiniz? Elbette hayır. Belki en ince detaylarına kadar o dâvâya vakıf olmak ve savunmak ortaya çıkan sonuç olmalıdır.
Amelin nasıllığını belirleyen niyettir. Niyetin de ruhu ihlâstır.
O zaman ne yapılan haksız tenkidin bizi yıkmasına müsaade etmeli, ne de hak etmediğimiz ölçüsüz beğeni ifadelerinin ayaklarımızı yerden kesmesine müsaade etmelidir.
Evet ilgilisinin yerinde tenkidi, gelişmeye vesiledir.
Her tenkit, -fırsat bilen için- bir basamak daha çıkmaktır.
Eleştiriyi faaliyete olan ilginin bir sonucu olarak görmek gerekiyor.
17.05.2008
E-Posta:
[email protected]
|
