"Gerçekten" haber verir 30 Haziran 2008
Anasayfam Yap | Sık Kullanılanlara Ekle | Reklam | Künye | Abone Formu | İletişim
ASYA'NIN BAHTININ MİFTAHI , MEŞVERET ve ŞÛRÂDIR

Eski tarihli sayılar

Görüş, teklif ve
eleştirilerinizi
[email protected]
adresine bekliyoruz.
 

M. Latif SALİHOĞLU

Hürriyetçi Prens Sabahaddin Bey



Meşrûtiyet dönemindeki Osmanlı Ahrar Fırkası ideologlarından fikir ve siyaset adamı Prens Sabahaddin Bey, bundan tam 60 sene evvel bugün, yani 30 Haziran 1948'de sürgünde bulunduğu İsviçre'de vefat etti.

Babası paşa ve aynı zamanda Saray'a dâmat olan Sabahaddin Beyin, I. Meşrûtiyet'in feshedilerek ilk Meclis–i Mebusan'ın kapatıldığı gün olan 13 Şubat 1878'de dünyaya geldiği rivâyet edilir.

Onun prensliği, anne tarafına dayanır. Annesi Seniha Hanım, Sultan II. Abdülhamid'in kız kardeşidir.

Babası Dâmad Mahmut Celâleddin Paşanın hürriyet–meşrûtiyet taraftarı olması ve Yeni Osmanlılara yakınlık duyması, Mutlâkiyet rejimi tarafından sakıncalı görülmeye başlandı. Önce, Adliye Nezaretindeki işinden edildi, ardından inzivada kalmaya zorlandı.

Mesele bununla da bitmedi, her hareketleri takibe alındı. Evlerinin ve yaşantılarının sürekli şekilde takip ve tarassut altında tutulması, onları ziyadesiyle rahatsız etti.

Paşa ailesi, hem bu rahatsızlık sebebiyle, hem de çocuklarının daha iyi bir tahsil görmeleri mülâhazasıyla İstanbul'dan ayrılarak Fransa'ya yerleşti.

Ailesi Fransa'da iken Jön Türklerle temasa geçen ve onlarla birlikte hareket etmeye başlayan Prens Sabahaddin, 1902'de Paris'te yapılan Ahrar Kongresinde en ön safta göründü. Kongredeki rakibi ise, Meşrûtiyet taraftarı olmakla birlikte daha ziyade milliyetçi ve merkeziyetçi fikirleriyle tanınmış olan Ahmet Rıza Beydi.

Ahrar hareketi, bu kongreden sonra iki kola ayrıldı: Milliyetçi–Merkeziyetçi Grup ile Hürriyetçi Liberal Grup.

II. Meşrûtiyet'in ilân edilmesiyle birlikte İstanbul'a gelen Ahrar–ı Osmaniye Fırkası saflarına katılan Prens Sabahaddin, bu fikrî ve siyasî hareketin ideologlarından biri oldu.

Ne var ki, seçimleri komitacılıkla iş gören İttihatçılar kazandı. Bunlar, rakip olarak Ahrar Fırkasını gördükleri için de, onlara karşı her türlü baskı hareketini devreye soktular.

Her şeye rağmen, 1920'li yıllara kadar aralıklı da olsa Türkiye'de kalmaya ve siyaset yoluyla millete hizmet etme fırsatını kollayan Prens Sabahaddin, Osmanlı Hanedanına mensup bütün fertler için getirilen yasaktan o da nasibini aldı ve yurt dışına gitmek zorunda kaldı.

Prens Sabahaddin ve onun gibi hürriyetçi aydınların bir şekilde bertaraf edilmesiyle birlikte, meydan Ziya Gökalp gibi milliyetçi geçinen katı merkeziyetçi ideologlara kaldı.

Zıt dünyaların insanı

Evet, Ziya Gökalp ve Prens Sabahaddin, gerek fikir ve gerekse siyaset âleminde birbirine en zıt görünen iki şahsiyet idi.

Gökalp'in dünya görüşü Türkiye'de 1950'lere kadar olanca ağırlığıyla devam ederken, bu tarihten sonra ise Prens Sabahaddin Beyin fikir ve dünya görüşüne doğru tedricî bir yöneliş hareketi başladı.

Zaten, 1908'de Bediüzzaman Said Nursî'nin de Prens Sabahaddin Beye hitaben yazmış olduğu bir mektupta, güzel fikirlerinin neşv ü nemâ bulması için zaman ve zeminin şartlarına dikkat çekiliyor ve özetle ve bilmânâ şunlar söyleniyordu: "Prens Sabahaddin Beyin sû–i telâkki olunan (yanlış anlaşılan) güzel fikrine cevap.

"Sizin teşebbüs–i şahsi ve hiss–i rekabete istinad eden fikriniz güzeldir. Musabakayı, yarışmayı intac eder.

Hatta, bu fikir, medeniyetteki terakkiyat makinesinin buharı hükmündedir.

"Adem–i merkeziyet (yerinden yönetim) sistemine, herhangi bir tefrikaya meydan ve mahal bırakmadan gidilmeli.

"Bu fikrin güzelliğini taakkul ediyoruz, fakat tatbikini şimdilik irade edemiyoruz. Tatbiki için çok zaman lâzım. Fakat, hükümetler şimdiden teşebbüsata başlamalı." (Bkz: Osmanlıca Nutuk, 1. Mektup.)

Mezarını Menderes getirtti

30 Haziran 1948'de İsviçre'de vefat eden Prens Sabahaddin Beyin mezar nakli, 4–5 sene sonra ancak mümkün olabildi.

1950'de iktidara gelen Demokrat Parti, 1951'de Taif'te bulunan Mithat Paşanın mezarını İstanbul Şişli'ye nakletti.

Bundan bir sene sonra ise, Ahrar–Demokrat hareketin fikir öncülerinden olan Prens Sabahaddin Beyin mezarını kendi vatanına nakletmek için harekete geçildi.

İlk adım, Osmanlı Hanedanına mensup kimseler için yapılan kànun değişikliği noktasında atıldı.

Cumhurbaşkanı Celal Bayar'ın şiddetle muhalefet ettiği bu girişim, Başbakan Adnan Menderes'i de istifa eşiğine getirdi.

Sonunda, Bayar geri adım atmak zorunda kaldı ve ilgili kànun kabul edilerek yürürlüğe girdi.

16 Haziran 1952'de kabul edilen ve bazı şartlara bağlı tutulan 5958 sayılı bu kànunla, Osmanlı Hanedanına mensup sadece ölmüş olanlar ile hayattaki hanımların yurda girişlerine izin verilebildi.

İşte, bilhassa Adnan Menderes'in fikirlerine hayranlık duyduğu Prens Sabahaddin Beyin mezarı da, bu kànunun kabul edilişinden iki hafta sonra İsviçre'den alınarak İstanbul'la getirtildi.

Prens Sabahaddin Beyin mezarı, halen Eyüpsultan Kabristanında olup ziyarete açık bulunmaktadır.

30.06.2008

E-Posta: [email protected]


 
Sayfa Başı  Yazıcıya uyarla  Arkadaşıma gönder  Geri


Önceki Yazıları

  (28.06.2008) - Cemil Meriç, Said Nursî'yi anlatıyor (4)

  (27.06.2008) - Cemil Meriç, Said Nursî'yi anlatıyor (3)

  (26.06.2008) - Cemil Meriç, Said Nursî'yi anlatıyor (2)

  (25.06.2008) - Cemil Meriç, Said Nursî'yi anlatıyor (1)

  (24.06.2008) - Saçmalama özgürlüğü

  (23.06.2008) - Fare ile yılan birbirini dengeliyor

  (21.06.2008) - Kuşlar ve böcekler

  (19.06.2008) - Toptan moral bozma taktikleri

  (18.06.2008) - Tavuk itlâfından kene istilâsına

  (17.06.2008) - Düşünce kalpazanları

 
GAZETE 1.SAYFA
Download

Gezi Eki Pdf

Bütün yazılar

YAZARLAR

  Abdil YILDIRIM

  Abdurrahman ŞEN

  Ahmet ARICAN

  Ahmet DURSUN

  Ali FERŞADOĞLU

  Ali OKTAY

  Atike ÖZER

  Cevat ÇAKIR

  Cevher İLHAN

  Davut ŞAHİN

  Elmira AKHMETOVA

  Fahri UTKAN

  Faruk ÇAKIR

  Fatma Nur ZENGİN

  Gökçe OK

  Habib FİDAN

  Hakan YALMAN

  Halil USLU

  Hasan GÜNEŞ

  Hasan YÜKSELTEN

  Hülya KARTAL

  Hüseyin EREN

  Hüseyin GÜLTEKİN

  Hüseyin YILMAZ

  Kadir AKBAŞ

  Kazım GÜLEÇYÜZ

  Kemal BENEK

  M. Ali KAYA

  M. Latif SALİHOĞLU

  Mahmut NEDİM

  Mehmet C. GÖKÇE

  Mehmet KAPLAN

  Mehmet KARA

  Meryem TORTUK

  Mikail YAPRAK

  Murat ÇETİN

  Murat ÇİFTKAYA

  Mustafa ÖZCAN

  Nejat EREN

  Nimetullah AKAY

  Nurettin HUYUT

  Osman GÖKMEN

  Raşit YÜCEL

  Rifat OKYAY

  Robert MİRANDA

  Ruhan ASYA

  S. Bahattin YAŞAR

  Saadet Bayri FİDAN

  Saadet TOPUZ

  Sami CEBECİ

  Selim GÜNDÜZALP

  Sena DEMİR

  Serdar MURAT

  Suna DURMAZ

  Süleyman KÖSMENE

  Vehbi HORASANLI

  Yasemin GÜLEÇYÜZ

  Yasemin Uçal ABDULLAH

  Yeni Asyadan Size

  Zafer AKGÜL

  Zeynep GÜVENÇ

  Ümit KIZILTEPE

  İslam YAŞAR

  İsmail BERK

  İsmail TEZER

  Şaban DÖĞEN

  Şükrü BULUT

© Copyright YeniAsya 2008.Tüm hakları Saklıdır