İNSAN kevn/varlık âleminden soyutlanmadan, “varlık kardeşlerle” iç içe yaşar. Ve bedenindeki hücreler, yeryüzü ve bütün mevcudatın atomlarıyla birlikte namaz kılıp tekbir getirir ve Sonsuz Kudret’le kalbî bağ kurar. Değil mü’min mü’min ile, atomdan hücreye, uzuvlardan unsurlara, havadan suya, ateşten bitkilere, hayvanlardan yıldızlara kadar kardeşlik bağları kurar.
İşte böylesine muhkem bir kardeşlik bağları ile birbirine bağlanan mü’minler, o uhuvvetin, dostluğun ve sevginin gereği olan nezaket ve nezaheti göstermeye çalışır. Bediüzzaman, kâinat çapında olan bu uhuvveti, kardeşliği dostluğu, mü’minler arasında da pekiştirmenin esaslarını, meâllerini aktaracağımız şu âyetlere dayanarak tesbit eder:
“Boş sözlerle, çirkin davranışlarla karşılaştıkları zaman, izzet ve şereflerini muhafaza ederek oradan geçip giderler.”1
“Eğer onları affeder, kusurlarına bakmaz ve bağışlarsanız, şüphesiz ki Allah da çok bağışlayıcı ve çok merhamet edicidir.”2
Hiç şüphesiz, insanlar aynı tip, aynı kalıpta olamazlar. Yüzümüzdeki damga, parmak izlerimiz, saç tellerimiz, hatta seslerimiz birbirine benzemez. Aynen öyle de farklı karakter, huy ve yapıda varlıklarız. Mesleğimiz farklı olduğu gibi, meşrebimiz de farklıdır. Şu halde, bu farklılıklarımıza saygı duymalıyız. Aynı zamanda hoşgörülü olmalıyız. Bunun için de:
1- “Ve haklı her meslek sahibinin, başkasının mesleğine ilişmemek cihetinde hakkı ise, ‘Mesleğim haktır,’ yahut ‘Daha güzeldir’ diyebilir. Yoksa, başkasının mesleğinin haksızlığını veya çirkinliğini ima eden ‘Hak yalnız benim mesleğimdir’ veyahut ‘Güzel benim meşrebimdir’ diyemez olan insaf düsturunu rehber etmek”3
“Her Müslim kendi meslek, mezhebine demeli: ‘İşte bu haktır; başkasına ilişmem. Başkaları güzelse, benim en güzelidir.’”4
2- Herkes hakkı, doğruyu söylemekle mükelleftir. Fakat her hakkı söyleme hakkı yoktur. Her söylenen doğru olmalı; fakat her doğruyu demek doğru değildir. Meselâ, “Selamünaleyküm kör kadı!” gibi. Evet, belki söylenen doğrudur, kadı kördür, ama, bu doğruyu demek doğru değildir…
3- “Adâvet (düşmanlık) etmek istersen, kalbindeki adâvete adâvet et, onun ref’ine (kaldırılmasına) çalış. Hem en ziyade sana zarar veren nefs-i emmârene (bütün kötülükleri, olumsuzlukları isteyen nefis) ve hevâ-i nefsine (nefsin arzularına) adâvet et, ıslâhına çalış. O muzır nefsin hatırı için mü’minlere adâvet etme. Eğer düşmanlık etmek istersen, kâfirler, zındıklar çoktur; onlara adâvet et.5
4- Hasmını mağlûp etmenin en kolay ve kestirme yolu, onun fenalığına karşı iyilikle karşılık vermektir. Zira, fenalığa fenalıkla karşılık vermek, fenalığın katlanarak çoğalması demektir. Görünüşte mağlûp bile olsa, kalben kin bağlar, düşmanlığı devam eder. Eğer iyilikle mukabele edilse, nedâmet eder, pişman ve sana dost olur.6
Uhuvveti zedeleyen bir durumla karşılaşılırsa nasıl bir tavır takınmalı? Mü’min kardeşinden gelen bir fenalığı bütün bütün ona verip onu mahkûm etmeden şöyle düşünmeli:
- Kaderin ondaki payını düşünmek. Yani kader, niye müsaade etti, bunda bir hikmet olmalı, demeli. Dolayısıyla kadere razı olmalı.
- Nefis ve şeytanın hissesini de ayırıp, fenalığın ortaya çıktığı kişiye, kardeşimize düşmanlık değil, belki nefsine mağlûp olduğundan, acımalı ve pişman olacağını beklemeli.
- Kendi nefsinde görmediğin veya görmek istemediğin kusurunu gör, bir hisse de ona ver.
- Ve arta kalan küçük bir hisseye karşı, en selâmetli ve en çabuk hasmını mağlûp edecek af ve safh ile ve ulüvv-ü cenaplıkla mukabele etsen, zulümden ve zarardan kurtulursun.7
Dipnot:
1- Kur’ân, Furkan, 72.
2- Age, Teğabün, 14.
3- Lem’alar, s. 155
4- Sözler, s. 660.
5- Mektûbât, s. 256
6- A.g.e.
7- A.g.e., s. 257
08.07.2008
E-Posta:
[email protected] [email protected]
|
