Eski tarihli sayılar
|
Suna DURMAZ |
|
Türk-Alman Üniversitesi |
 |
|
Geçenlerde basında yayınlanan bir haber dikkatimi çekti. Haberde İzmir’in Çeşme ilçesi Alaçatı mevkiinde bir Türk-Alman Üniversitesi kurulmakta olduğundan bahsediliyordu. Dört fakülte ile eğitime başlayacak olan üniversite, 2010 yılından itibaren öğrenci almaya başlayacakmış. Öğretim üyelerini Alman veya Almanya’da eğitim görmüş Türk akademisyenlerin oluşturacağı üniversitenin ana hedefi, Alman liselerinde veya Almanya’daki Türk okullarında okuyan talebelere Türkiyede yüksek eğitim hizmeti sunmakmış. Türk-Alman Üniversitesinin iki ülke arasında tarihi eskilere dayanan dostluğu pekiştireceğine inanıyorum. Bugün Türkiye’nin AB'ye tam üye olmasına karşı çıkan Almanya ile geçmişte askerî, ekonomi we eğitim sahalarında işbirliği yapmışız. İsterseniz hep beraber tarih sayfalarına dönüp, Türk-Alman dostluğunun nasıl kurulduğuna bir göz atalım. Geçmişe doğru baktığımızda, “Türk-Alman dostluğu”nun köklerinin Tanzimata kadar uzandığını görürüz. Osmanlı İmparatorluğunun İngiltere, Fransa gibi sömürgeci devletlere ve sıcak denizlere inmek için fırsat kollayan Rusya’ya karşı olan hoşnutsuzluğu, Almanya ile askerî, siyasî, iktisadî ve kültürel alanlarda kuvvetli bir dostluğun kurulmasına yol açmıştır. Ordunun Avrupa standartlarına uygun şekilde modernleştirilmesini arzulayan 2. Mahmud, bu konuda başvurduğu diğer Avrupa ülkelerinden cevap alamayınca Almanya’dan yardım ister. İmparator 2. Wilhelm ile yapılan anlaşma (1835) gereği Alman askerî misyonları, Osmanlı ordusunu askerlik, tarih, coğrafya ve matematik konularında eğitmek ve imparatorluğun topografya haritalarını hazırlamak üzere görev alırlar. Moltke, Liman von Sanders, Goltz gibi paşa ünvanı almış Alman komutanların emrindeki askerî misyonlar, 1. Dünya harbine kadar Türkiye’de kalmışlar, bir Osmanlı-Alman projesi olan Hamburg-Berlin-Bağdat demir yolu inşaatının finansmanı için Alman silâh fabrikalarıyla Osmanlı arasında etkili aracılık yapmışlardır. İki ülke arasında bulunan ticarî işbirliğine gelince: 19. yüzyıl Avrupasının sanayileşmiş ülkeleri olan İngiltere ve Fransa, birçok koloniye sahiptiler. Hızla gelişen endüstri için gerekli olan hammaddeleri sömürge altına aldıkları ülkelerden sağlıyor; ürettikleri ürünleri, yine buralara pazarlıyorlardı. Almanya’nın ise sömürgesi yoktu. İşte bu bağlamda; üç kıt'aya yayılmış geniş ve zengin topraklara sahip olan Osmanlıyla dostluk kurmak, Almanya için hayatî önem taşımaktaydı. Bu yüzden, Almanya daha 1820’den itibaren Osmanlı İmparatorluğunda daimî temsilci bulundurmuştu. Kurulan dostluğun neticesinde, Osmanlının hüküm sürdüğü bölgeler Alman ürünleri için iyi bir pazar oluşturmuştu. Neticede, Almanya’nın Osmanlı devletine yaptığı ihracat 1890 yılında 3 milyon frank iken 1901’de 25 milyon franka varmış, aynı dönem içinde Osmanlı devletinin Almanya’ya yaptığı ihracat ise 6 milyon franktan 27 milyona çıkmıştı. (Dr. Hassan Ali Hallâk, Mevkıf ed-Devle el-Osmaniyye min Hareketis-Sihyoniyye, s. 157) Almanlarla olan askerî ve ekonomik ittifak, kültürel bağların kurulmasına da zemin hazırlamıştır. Alman askerî misyonları ailelerinin eğitim ve ibadet gibi ihtiyaçlarını karşılamak için 1843’de İstanbul’da bir Alman ilkokulu, Aynalıçeşme’de bir Protestan kilisesi, 1868’de Istanbul’da laik bir ilkokul, 1872’de İzmir ve Beyrut’ta birer lise, Hayfa’da ortaokul ve lise, 1885’te Selanik’te bir ortaokul, 1893’de İstanbul’da ortaokul, kız lisesi ve ticaret lisesi açılmıştır. Almanya daha sonraki yıllarda Bursa, Ankara, Sivas, Samsun, Konya,Trabzon, Adana, Mersin, Diyarbakır, Mardin, Musul, Basra, Şam, Trablusşam ve Yafa’da da okullar açmayı planlamıştır. Ancak Birinci Dünya savaşının patlak vermesi bu planın uygulanmasına engel olmuştur. Alman okullarının açılmasıyla, Almanca gramer kitapları ve sözlükler basılmış; çeşitli eserlerden çeviriler yapılmıştır. Bunlar arasında askerî mühendislik ve tıp kitapları çevirileri de vardır. Türk-Alman dostluğu, 1918’de Osmanlı İmparatorluğu ve Almanya’nın beraberce savaşı kaybetmeleri yüzünden kesintiye uğrar. 83 yıl süren Alman askerî misyonu sona erer ve Alman okulları kapatılır. Ancak sonraki dönemlerde tekrar Türk-Alman dostluğu canlanır. 01.06.2009 E-Posta: [email protected]@hotmail.com |
|
|
