Geçenlerde, önceden kesip arşivlediğim müzik üzerine yazı ve haberlere şöyle bir göz atıyordum. 2006 yılı Nisan ayına ait bir gazete kupüründeki haber dikkatimi çekince yazıyı okumaya koyuldum. Başlık adeta “ beni oku” dercesine bir itirafı, hayıflanmayı çağrıştırıyordu: “ Osmanlı mûsıkîsine yazık ettik!”.
Habere göre Bursa Nilüfer Belediyesi tarafından düzenlenen “Uluslararası Osmanlı Dönemi Türk Mûsikîsi Sempozyumu”na Türkiye dışında Tunus, Finlandiya, Fransa, Yunanistan, Bulgaristan ve İran’dan 40 bilim adamı katılmıştı. Sempozyuma konuşmacı olarak katılan tarihçi Prof. Dr. Halil İnalcık, Osmanlı mûsikîsinin seviyesinin Mozart ve Beethoven’in müziğinden aşağı olmadığını, bu dönemde müziğin daha çok sarayın patronajı idaresinde yapıldığını, bunun da kaynağının İran ve Orta Asya’ya dayandığını söyledikten sonra şöyle devam etmiş: “Osmanlı da bu müziği 600 senelik hayatı boyunca geliştirmiş ve olgunlaştırmış. Günümüz mûsikîleri kültürümüzden, örf ve âdetimizden uzak kalmıştır. Çok basit tarzlardır. Osmanlı mûsikîsinde ise bir san'at, bir kalite vardır, anlamlıdır. Bu mûsikîyi icra edenler de her makamı bilecek derecede terbiyeli, ahlâklı ve bilgili idi. "
Ben de el hak doğru diyorum. Elbette ki Dede Efendi’leri, Itrî’leri, Ebu Bekir Ağa’ları, Hacı Arif Bey’leri, Merâgi’leri içinden çıkaran bir toplumun müzik kalitesinin Mozart ve Beethoven’ın müziğinden daha aşağıda olması düşünülemez. Böylesi müzik değerleri ve kalitesine sahip bu topluma da Mimar Sinan gibi bir mimar, Süleymaniye gibi bir cami, Bâki gibi bir şair yakışırdı. Eğer bugün bu kalitede eser, bestekâr, şiir ve şairlerimiz yoksa günümüz müziğinin de kültürel değerlerimizden uzak kalmasına şaşmamak gerek diye düşünüyorum.
Sempozyuma Yunanistan’dan katılan Selanik Üniversitesi Müzik Bölümü Öğretim Üyesi Miltiadis Pappas’ın söyledikleri şeylerde ayrıca çok dikkate değer. Diyor ki Yunan Müzik adamı ‘’ Bizanslılar Osmanlı mûsikîsinin notalarını tutarak 200’den fazla eseri kaybolmaktan kurtarmıştır’’. Kendisinin de Osmanlı mûsikîsi hayranı olduğunu dile getiren Pappas, ancak bu değerli mûsikînin ilgisizlik yüzünden adeta yitip müzelik olduğunu, kurtarılması için çalışmalar yapılması gerektiğini belirtmiş. Tekrar araya girelim: “Osmanlı Mûsıkîsi” derken sadece Türk müzik adamlarının bu müzikle uğraştığını geliştirdiğini söyleyip besteler yaptıklarını anlayamayız. Adı üstünde Osmanlı. Zira bu müziğe besteleriyle, icralarıyla renk katmış, destek vermiş onlarca gayri müslim müzik adamlarını unutamayız: Aleko Bacanos’u, udun zirve isimlerinden Yorgo Bacanos’u, Osmanlı da ilk notayı kullanan Hamparsum’u, Bimen Şen’i, Kemençeci Vasilaki’yi ve daha nicelerini. Zaten İnşallah önümüzdeki haftalarda mûsıkîmizdeki gayrimüslim bestekâr ve icracıları ayrı bir yazı konusu olarak işleyeceğim. Evet devam edelim; Tahran Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Amir Hosain Pourjlavayd da 18. yüzyılda bile İran’da ve Irak’ta Osmanlı mûsikîsinin etkilerinin görüldüğünü anlatmış. İranlı müzik adamı, iki ülke arasındaki müzikten etkileşimi şöyle açıklamış: “Yavuz Sultan Selim ile 4. Murad zamanında İran’a yapılan seferler sırasında buradaki san'atçılar Osmanlı saraylarına getirildi. 17. yüzyıl boyunca iki ülke san'atçıları arasında ortak bir repertuar bile vardı. 16. yüzyıl başından itibaren de bazı Osmanlı müzisyenleri İran saraylarında mûsikî söyledi. Efendi Hannan ve Şah Abbas, İran saraylarında okuyan Osmanlı müzisyenlerindendir. Özellikle 16. yüzyılda Osmanlı-İran mûsikîsi çok popülerdi. “Pourjlavayd, Osmanlı mûsikîsini “Harika, insanı adeta alıp göklere uçuruyor. Mânâlı ve edepli” şeklinde tanımlamış.
Özellikle bu son tesbit müziğimizin temel vasıflarından birini ortaya koyuyor. Dinlerken huzur veren, sözleri anlamlı ve edepli olan bir müziğin topluma katkısını bir düşünelim. Yine bu satırları yazarken hatırıma Koreli bir Müzik adamı profesörün söylediği “ Bu müzik bana huzur veriyor’’ sözü geldi. Teşekkürler “yabancı!” müzik bilim adamları. Bize bizim değerlerimizi hatırlattığınız için.
28.01.2009
E-Posta:
alioktay@alioktay. net
|
