Değişik etkileri günümüze de yansıyan birçok fikrî, siyasî ve askerî çalkantı 1918 yılı Aralık ayı içinde yaşandı.
Bunların başında ise, Mondros Mütarekesinin (30 Ekim 1918) hemen ardından başlayan işgal hareketlerinin hem İstanbul, hem de Anadolu'da dehşet verici bir ivme kazanarak yaygınlaşmasıdır.
Bugünlerde İstanbul'da şiddetlenen baskılar sebebiyle, Dolmabahçe Sarayından Yıldız Sarayına taşınan Sultan Vahdeddin, kendisini ve bilumum hükûmet erkânını tam bir kuşatılmışlık hissi içinde görmeye başladı. Bu vaziyet, bundan sonraki bütün icraatlarına da olduğu gibi yansıdı. Manevra imkânı alabildiğine daraldı.
Haliyle, benzer hadiselerin devamı da adeta çorap söküğü gibi gelmeye başaldı.
Başta İstanbul'un bütün limân ve Boğaz sâhilleri işgal kuvvetlerince zabt edildi. Onlardan habersiz ve emirsiz hiçbir gemi dolaşamaz, gidemez, gelemez oldu.
Hemen ardından, yine deniz yoluyla asker ve mühimmat taşıyan İngiliz ve Fransız donanmaları, Akdeniz sâhillerinden karaya çıkarma yaparak Anadolu'yu işgale başladı., Kısa sürede Antakya, Adana, Mersin, Tarsus, İskenderun–Dörtyol, Gaziantep, Kilis, Maraş, Ceyhan, Osmaniye, Bahçe, İslâhiye, Pozantı, Urfa ve çevresi işgal edildi. Ayrıca, İzmir açıklarında da ilk Yunan gemileri görünmeye başladı.
Bütün bu işgal ve taarruzlar esnasında, dikkat çekici bir durum şu oldu: İşgal kuvvetleri içinde, bu devletlerin sömürgesi durumunda olan çok sayıda Afrikalı ve Hintli Müslüman askerler vardı. İşgalciler, bu sûretle Müslümanı Müslümana kırdırmanın yolunu bulmuşlardı.
İşgalin tetiklediği cemiyetler
İşte, işgal ve istilâ hareketlerinin bütün şiddetiyle devam ettiği böylesine yıkıcı ve boğucu bir atmosfer içinde, İstanbul merkezli ve Anadolu'da da şûbeleri bulunan birçok cemiyet, teşkilât, klûp ve fırka kuruldu.
Maksatları birbirinden farklı olan bu cemiyetlerin bir kısmını şu şekilde sıralamak mümkün:
* İzmir Müdafaa–i Hukuk–u Osmaniye Cemiyeti: 1 Aralık günü kuruldu.
* Trakya–Paşaeli Müdafaa–i Heyet–i Osmaniye Cemiyeti: 2 Aralık günü (Edirne'de) kuruldu.
* Vilâyât–ı Şarkiye Müdafaa–i Hukuk–u Milliye Cemiyeti: 4 Aralık günü kuruldu.
* Wilson Prensipleri Cemiyeti: 4 Aralık günü kuruldu.
* Kürdistan Teâli Cemiyeti: 17 Aralık günü kuruldu.
* Selâmet–i Osmaniye Fırkası: 17 Aralık günü kuruldu.
* Kilikyalılar (Adana–Mersin) Cemiyeti: 21 Aralık günü kuruldu.
* * *
1918 yılı Aralık ayı içinde kurulan bu cemiyetlerin çoğu ecnebi işgalinin karşısında durmak ve mücadele etmek maksadıyla kuruldu.
Ancak, bunlardan bir tanesi var ki, tam bir istisna teşkil ediyor: Kürdistan Teâli Cemiyeti
Bu cemiyetin kuruluş hazırlıklarına, yaklaşık bir yıl evvel başlanılmıştı. Üstelik, kuruluş maksadı içinde siyasî, ideolojik, yahut ayrılıkçı mânâda herhangi bir temâyül görünmüyordu. Daha ziyade, Kürt nüfusunun, büyük bir sarsıntı geçiren Osmanlı harabelerinin altından sağ–sâlim çıkarılması amaçlanıyordu.
Ne var ki, gerek resmî kuruluş tarihi ve gerekse dışa yansıyan görüntüler, daha ilk günden itibaren bu cemiyeti maksadından saptırdığını gösteriyordu.
Şemdinanlı Seyyit Ubeydullahı ahfadı, Bedirhaniler ve Babanzâdeler gibi İstanbul'daki Kürt aristokrat ailelerin tahsilli çocukları tarafından kurulan bu cemiyetin üst düzey yetkilileri, kısa sürede İngiliz ve Fransız işgalcilerle haşır–neşir olmaya başladı.
Oysa, dahilî mesele ne olursa olsun, öncelikle haricî tecâvüzâtı def etmek gerekiyordu. Din, vatan ve millet sevgisi bunu gerektiriyordu.
Ne var ki, bunlar tam tersini yapmaya koyuldular. Osmanlıyı ihyaya, yahut Anadolu ve Trakya'yı işgalden kurtarmaya azmetmiş olanlarla irtibatlarını kestiler. İşgalcileri kendilerine daha yakın görmeye başladılar.
Bu durum, dinî ve millî hamiyete ters düşmekteydi. Böyle olduğu içindir ki, Dârül–Hikmeti'l–İslâmiye âzası olan Bediüzzaman Hazretleri başta olmak üzere, o gün için Kürtleri temsil makamında olan sâir ülemâ ve eşrâf, işgalcilerin dümen suyuna giden ayrılıkçıları dinlemedi, onları desteklemedi, hatta mütecaviz işgalcilere karşı var gücüyle direnmeye, mücadele etmeye başladı.
Bunun ispatı şudur: Vilâyât–ı Şarkiye'deki bütün Kürt halkı ve onların temsil eden şeyhler, alimler ve ağalar, Ermeni çetecileri baş tacı etmiş Fransız ve İngiliz içgalcilere karşı özellikle Urfa'da, Maraş'ta, Antep'te yapılan mücadeleye tereddütsüzce iştirak etti.
Ardından, Kürt–Teali Cemiyeti yerine, aynı tarihlerde kurulan Vilâyât–ı Şarkiye Müdafaa–i Hukuk–u Milliye Cemiyetinin sözünü dinlediler ve hatta bu cemiyete dahil oldular. Erzurum ve Sivas Kongrelerine de bu cemiyetin üyesi olarak katıldılar.
Son olarak, Ankara'da teşkil olunan Millet Meclisi, 1921'de Kürdistan Teâli Cemiyetinin zararlı bir cemiyet olduğu ve kapatılması gerektiği yönünde karar verirken, bu kararın arkasında Kürt kökenli bütün mebusların desteği de vardı.
17.12.2008
E-Posta:
[email protected]
|
