5510 sayılı sosyal güvenlik reform yasasının yürürlüğe girmesine az bir zaman kaldı. Eğer bu yasa yürürlüğe girerse, anılan yasanın yürürlük tarihinden sonra sisteme ilk defa girenler, emeklilik yaşı gibi birçok yönden yeni yasadaki hükümlere tabi olacakları için emeklilik yaşları da yükselecektir. İşte bu nedenle birçok vatandaşımız, çocuklarının yeni yasadaki yüksek emeklilik şartlarına tabi olmamaları için, 18 yaşından küçük çocuklardan tutun da, dört, beş yaşlarındaki çocuklarını ve hatta bebeklerini bile sigortalı yapma girişiminde bulunmuşlardır.
23.05.2002 tarihli ve 4759 sayılı Kanunun yürürlük tarihinden önce 506 sayılı SSK kanunu kapsamında emekli (yaşlılık aylığı) olabilmek için üç şart bulunmaktaydı. Bunlardan birincisi; beli bir yaşın tamamlanması, ikincisi; prim ödeme gün sayısının tamamlanması, üçüncüsü ise; sigortalılık süresine sahip olunmasıdır. SSK’da emeklilik için gerekli olan bu üç şarttan sonuncusu yani belirli bir sigortalılık süresine sahip olma şartı, 7000 gün üzerinden emekli olacaklarda 4759 sayılı kanunla 2002 yılından itibaren kaldırıldı. Artık bu tarihten sonra sisteme girip de SSK’dan emekli olmak isteyenlere, sigortalılık sürelerine bakılmaksızın kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını doldurmuş olmaları ve en az 7000 gün prim ödeme gün sayılarını yerine getirmeleri şartıyla emekli olabilme hakkı verilmiştir.
İşte bu sebepten dolayı, günümüzde geçerli olan mevzuata göre emekli olmak isteyenler reform yasası yürürlüğe girmeden önce bir ay bile sigortalı olup adlarına prim ödenirse, yeni yasadaki yüksek emeklilik şartlarına tabi olmayacaklar ve 2002 yılında SSK’lılara getirilen daha düşük emeklilik yaşı şartlarına göre emekli olacaklardır. Ancak asıl sorun, erken ve düşük yaştaki emeklilik şartlarından çocuklarımı faydalandırayım diye bebeklerini bile sigortalı yapmak isteyen ailelerin durumlarının ne olacağı ve çocuklarının istikballeri için istedikleri bu arzularının yasal bir temeli olup olmadığındadır.
Bilindiği üzere, 4857 sayılı İş Kanununun 71’nci maddesinde; “Onbeş yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasaktır. Ancak, ondört yaşını doldurmuş ve ilköğretimi tamamlamış olan çocuklar, bedensel, zihinsel ve ahlâkî gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin okullarına devamına engel olmayacak hafif işlerde çalıştırılabilirler. Çocuk ve genç işçilerin işe yerleştirilmelerinde ve çalıştırılabilecekleri işlerde güvenlik, sağlık, bedensel, zihinsel ve psikolojik gelişmeleri, kişisel yatkınlık ve yetenekleri dikkate alınır. Çocuğun gördüğü iş onun okula gitmesine, meslekî eğitiminin devamına engel olamaz, onun derslerini düzenli bir şekilde izlemesine zarar veremez…” hükümleri bulunmaktadır.
Kanun hükümlerine göre, 14 yaşından küçük çocukların çalışmalarının yasak olması sadece İş Kanunu kapsamındaki işyerleri için geçerlidir. Ancak Kanun metnindeki hükümlerden de anlaşılacağı üzere, bebek reklâmı, mama reklâmı, sabun, şampuan ve çocuk bezi reklâmları ile buna benzer film ve dizilerde oynayan çocukların herhalde 14 yaşından büyük olmaları diye bir şart ileri sürülemez. Çünkü rolleri gereği bu gibi durumlarda çocukların küçük, hatta bebek olmaları gerekiyor. İşte, reklâm, dizi ve filmlerde çocukları oynatanlar bu işlerle ilgilenen şirketler (işverenler) olduğuna ve çocuklar buralarda belirli bir ücret karşılığında iş yaptıklarına göre sigortalı olmaları mecburidir. 4857 sayılı İş Kanununun 71’nci maddesinde 14 yaşından küçüklerin çalıştırılamayacaklarıyla ilgili yasak ise, çocukların bedensel ve ruhsal yönden ezilmelerini önlemek ve bünyelerine elverişli işlerde çalışmalarını sağlamak içindir.
506 sayılı Kanunun ek 10'uncu maddesinde, bir veya birkaç işveren tarafından çalıştırılan film, tiyatro, sahne, gösteri, ses ve saz sanatçıları, müzik, resim, heykel, dekoratif ve benzeri diğer uğraşıları içine alan bütün güzel sanat kollarında çalışanlar, düşünür ve yazarların 506 sayılı Kanun hükümlerine tabi oldukları hüküm altına alınmıştır. Ayrıca, 4857 sayılı İş Kanunu, 5362 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Kanunu kapsamında en fazla üç kişinin çalıştığı ticaret sicili ve kaydı gerekmeyen vücut çalışmasına dayanan çeşitli meslek ve sanat mensuplarını (manav, bakkal, fırın, tuhafiye, kuaför vb) ve bunların yanlarında çalışanları kapsamamaktadır. Yani, 4857 sayılı kanunun 71'inci maddesinde belirtilen yasak, 5362 sayılı kanun hükümlerine göre esnaf olup da, yanında en fazla üç kişi (işçi) çalıştıran kişilerin işyerleri için geçerli değildir.
Buraya kadar anlatılanlardan çıkarılacağı üzere, vatandaşlarımız 18 veya 14 yaşından küçük çocuklarını hatta bebeklerini bile herhangi bir film, gösteri, müzik ve reklâm şirketinde çalıştırabilecekleri gibi, 5362 sayılı Esnaf Kanunu kapsamındaki en fazla üç kişinin çalıştığı küçük bir bakkal gibi yerlerde de sigortalı yapabilirler. Bu gibi yerlerde 5510 sayılı yeni yasa yürürlüğe girmeden önce bir ay bile çocuklarını veya bebeklerini sigortalı yaptıran kişilerin çocukları yeni yasadaki yüksek emeklilik şartlarına tabi olmaktan kurtulmuş olacaktır.
Sigortalı olmada herhangi bir alt yaş sınırı yoktur. SSK’daki 18 yaş şartı ise, sadece sigortalılığın başlangıcı için olması gereken yaştır. Çünkü 506 sayılı Kanunun 60/G maddesinde; “18 yaşından önce Malullük, Yaşlılık ve Ölüm Sigortalarına tabi olanların sigortalılık süresi, 18 yaşını doldurdukları tarihte başlamış kabul edilir. Ancak, bu tarihten önceki süreler için ödenen Malullük, Yaşlılık ve Ölüm Sigortaları primleri, prim ödeme gün sayılarının hesabına dâhil edilir” hükümleri bulunmaktadır. Örnek olarak, 3 yaşındaki bir çocuk bir dizide oynar ise, bu çocuk sigortalı yapılmak ve primleri SSK’ya ödenmek zorundadır. Kaldı ki, bu durumdaki bir çocuk emeklilik için ileride prim ödeme gün sayısını tamamlasa bile, ancak 60 yaşını doldurduktan sonra emekli olabileceği unutulmamalıdır.
Buraya kadar, çocuklarını yeni reform yasasındaki yüksek emeklilik yaşı şartlarından etkilenmemesi için sigortalı yapmak isteyen anne ve babalar için bunun mümkün olduğunu izah ettik. Ancak, bu durumda olan anne ve babalara çocuklarınızı sigortalı yapmak isterken başınızı belâya sokmayın diyoruz. Çünkü 506 sayılı SSK Kanununun ilgili maddeleri uyarınca, bir iş yerinde fiili olarak çalışmayan kişilerin (çocukların) sigortalı yapılması kesinlikle yasaktır. Dolaysıyla bir işyerinde (bu işyeri kuaför, dizi veya film şirketi de olabilir) aktif olarak çalışmayan çocuklar için yapılan SSK sigortalılığı, hukuki açıdan sahte sigortalılık olarak kabul edilmekte ve buna göre yapılan kayıt ve tescil işlemi hukuken yok sayılmaktadır. Çünkü 506 sayılı Kanunun 2'nci maddesinde; “Bir hizmet akdine dayanarak bir veya birkaç işveren tarafından çalıştırılanlar bu kanuna göre sigortalı sayılırlar” hükmü bulunmaktadır. Yani bir işyerinde ve işveren emrinde çalışmadan ve çalıştırılmadan sigortalı sayılmak mümkün değildir.
Ayrıca, 4857 sayılı İş Kanununun 71'inci maddesine göre işyerinde gerçekten çalışmadığı halde çocuk çalıştıranlara ya da çalışıyormuş gibi gösterenlere, idarî para cezası verilmekte ve buna tevessül eden muhasebeciler, ana ve babalar ile ilgili şirket ya da işverenler hakkında sahte sigortalılıktan dolayı adli kovuşturma yapılmaktadır. Bu nedenle, çocuklarınızı erken emeklilik avantajlarından yararlandırayım ya da onları yeni yasadaki yüksek yaş şartlarına tabi tutmaktan kurtarayım derken kendinizi bir sürü idarî para cezalarıyla ve mahkemelerle uğraştırıp başınızı belâya sokmayın. Ancak, gerçekten çocuklarınız fiilî olarak bu gibi kuaför, fırın, reklâm ve film ajanslarında çalışıyorlarsa yaşları 14 yaşından küçük bile olsa onları sigortalı yapmak için acele edin.
OKUR SORULARINA KISA CEVAPLAR
Suna Altay;
*04.11.1988 tarihinde Bağ-Kur sigortalısı olarak başlangıcım var. 1993 yılında vergi kaydımı sona erdirdim. Esnaf sicil ve meslek odası kaydım devam ediyor. Bağ-Kur’a prim borcum var. Yeni yasaya göre haklarım değişir mi ve ne zaman emekli olabilirim?
Sayın okurum; doğum tarihinizi belirtseydiniz emeklilik tarihinizi hesaplamak için çok daha iyi olurdu. Vermiş olduğunuz bilgilere göre 1993’ten sonra vergi kaydınız olmadığı için size esnaf sicil ve meslek odası kaydınıza göre en fazla 15.08.2005 tarihine kadar hizmet verilecektir. Bu ise sizin için toplam en fazla 16 yıl 9 ay 11 günlük hizmet süresi kazandıracaktır. Bağ-Kur’dan emeklilik için ya bu hizmet süresini 20 yıla tamamlayıp 45 yaşında emekli olursunuz. Ya da 15 yıl sigortalılık süresine sahip olmanız halinde (bu şarta haizsiniz) 51 yaşında emekli olabilirsiniz. Ancak gerek 15 yıl üzerinden emeklilikte, gerekse 20 yıl üzerinden emeklilikte Bağ-Kur’a borcunuzun olmaması gerekiyor. Siz 5510 sayılı yasanın yürürlüğünden önce Bağ-Kur’a girdiğiniz için yeni yasa sizi etkilemeyecektir.
Hasan DOĞAN;
*01.01.1967 doğumluyum. Askerliğimi bir ay bedelli olarak yaptım. 28.09.1990 tarihinde doktor olarak devlet memurluğuna başladım. 28.06.2007 tarihinde memuriyetten istifa ederek özel sektöre geçtim ve şirket ortağı olarak Bağ-Kur’a en yüksek basamaktan prim ödemeye başladım. Ne zaman emekli olabilirim? 17 yıllık devletteki biriken paramı alabilir miyim?
Sayın okurum; şirket ortağı olduğunuz için Bağ-Kur’daki emeklilik şartlarına göre emekli olmak zorundasınız. Buna göre Bağ-Kur’dan 25 tam yıl hizmet süresine sahip olduğunuzda 52 yaşında emekli olabilirsiniz. Ya da, 15 tam yıl hizmet süresi üzerinden 56 yaşınızı doldurduğunuzda emekli olabilirsiniz. 25 tam yıl hizmet sürenizi kesintisiz çalışmaya devam ederseniz 28.09.2015 yılında dolduruyorsunuz. Emekliliğiniz için gerekli olan yaşınızı ise, 01.01.2019’da ikmal ediyorsunuz. Yani emeklilik için hizmetiniz yaşınızdan önce doluyor ama yaşınızı tamamlamadan emekli olamazsınız. Yaşınızı da beklemek durumundasınız. 17 yıllık devletteki para dediğiniz ise emekli ikramiyesidir. Eğer emekli olurken son çalıştığınız kurum emekli sandığı olmazsa bu parayı alma imkânınız yoktur. Emekliliğinize son 1261 gün kala şirket ortaklığını bırakıp bir devlet dairesinde doktor olarak çalışmaya başlarsanız emeklilik ikramiyenizi alır ve emekli sandığından emekli olursunuz.
İsmi Mahfuz;
*Annem 1958 doğumludur. 01.05.2004 tarihinden itibaren 2274 günlük SSK’ya prim ödemesi bulunmaktadır. Kendisi şu anda çalışmıyor. Annem sigortalı olabilir mi? Ya da sigortalı olabilmesi için ne yapmamız gerekiyor? Kalan prim tutarını dışarıdan ödememiz halinde emekli olması ihtimali var mı?
Sayın Okurum; 3600 gün prim ödeme gün sayısına sahip olduğunda, 55 yaşını tamamladığında ve en az 15 yıl sigortalılık süresine sahip olduğunda SSK’dan emekli olabilecektir. Anneniz 3600 günden geri kalan 1326 günü isteğe bağlı SSK sigortalısı olarak tamamlayabilir. Çünkü SSK isteğe bağlı sigortalılığı için gerekli olan 1080 gün prim ödeme şartını yerine getiriyor.
17.04.2008
E-Posta:
[email protected]
|
