Bugünlerde çeşitli platformlarda en çok konuşulup tartışılan tarihî konuların başında 31 Mart Vak'ası, Hareket Ordusu, Divân–ı Harb–i Örfî ve Sultan II. Abdülhamid'in tahttan indirilmesi hadisesi geliyor.
Bunun en önemli sebebi, peşpeşe ve zincirleme şekilde yaşanan bu elim vak'aların, bundan tam yüz sene önce tam da bugünlerde patlak vermesi.
31 Mart Vak'ası, bir yönüyle gitgide baskıcı bir rejimle ülkeyi yönetmeye çalışan İttihat–Terakki hükümetine yönelik bir infial ve öfke patlaması şeklinde tezahür etti. En azından görüntü böyle...
Komutanlarını kışlada hapsederek başlarındaki çavuşlarla birlikte sokaklara ve meydana taşan Avcı Taburlarına bağlı askerler, İttihatçı muhalifi halk ve bir kısım medrese talebelerile birlite yürüyüşe geçti. Meclis ve hükümet merkezinin de bulunduğu Cağaloğlu, Sultanahmet ve Ayasofya taraflarını işgal eden kalabalık, ilgili–ilgisiz birçok kişinin kanını döktü.
Bu arada, İttihatçılara lânet okuyanların yanı sıra "Yaşasın Şeriat!" diye ortalıkta nâra atanlar oldu.
Karagaşanın had safhaya çıktığı bu ortamda, canını kurtarmak isteyen İttihatçıların ileri gelenleri, köşe bucak saklanmak mecburiyetinde kaldı.
İşte, o İttihatçılardan biri de, ileriki yıllarda İstanbul'da vali ve belediye başkanlığı da yapacak olan İsmail Canbulat idi.
Bir yolunu bularak Selanik'teki İttihat–Terakki Cemiyeti merkezine bir telgraf çeken İsmail Canbulat (*), telgrafta tarihe geçen şu tabiri kullandı: "Meşrûtiyet mahvoldu."
İşte bu söz, zaten bir bahane arayışında olan İttihatçı komitacıları harekete geçirmeye yetti.
13–23 Nisan tarihleri arasında öbek öbek toplanan ve yekûnu seksen bin kişiyi geçen Selanik merkezli Hareket Ordusu, bir gün sonra İstanbul'a girdi ve lokal çaptaki bazı kanlı müsademeden sonra ülkenin idaresini ele geçirdi.
Üç gün sonra (27 Nisan) Padişahı tahttan indiren, Yıldız Sarayını yağma ettiren ve muhtelif noktalarda kurduğu darağaçlarıyla etrafa korku ve dehşet veren İttihatçı komitacılar, aslında nâzik hürriyete ve nâzenin meşrûtiyete en büyük darbeyi vurmuş oldular.
Sözde, "mahvedilen meşrutiyet"i kurtarmak için harekete geçen İttihatçılar, neticede yaşanan kargaşayı bahane ederek kanlı bir darbe yaptı ve meşrutiyet sistemini de felce uğratarak tam bir istibdat idaresini kurmuş oldu.
Netice itibariyle şunu söylemek mümkün: 31 Mart Vak'ası, kimin işine yaradıysa ve kim bu kargaşayı kendi menfaati için fırsat telakki ettiyse, meşrûtiyeti mahveden de, dökülen kanların en büyük günahkârı da odur. Yani, bu hadisede delilden çok âkibete bakarak tahlil ve değerlendirmede bulunmak gerekiyor.
...................................................
(*) Meşrûtiyet döneminin en sıkı İttihatçılarından biri olan İsmail Canbulat, Cumhuriyetin ilk yıllarında da M. Kemal'in gözde adamlarından biriydi. Hatta, 1923'te İstanbul milletvekili sıfatıyla yeni Meclis'te de görev aldı. Ne var ki, iki sene sonra kurulan Terakkiperver Cumriyet Fırkasına girdikten sonra, M. Kemal ile yolları ayrıldı. Dostluğun yerini intikam duyguları aldı. 1926'daki İzmir Sûikastına adı karıştırılan eski İttihatçı Canbulat, sevk edildiği İstiklâl Mahkemesi tarafından idam cezasına çarptırıldı.
Tarihin yorumu 14 Nisan 1912
Emektar Galata Köprüleri
Yapımı iki senede tamamlanan Galata Köprüsü, bugün (14 Nisan 1912) itibariyle İstanbulluların hizmetine girdi.
Haliç üzerinde kurulanlardan en uzun ömürlü köprü olma özelliğine sahip olan bu Alman patentli dördüncü Galata Köprüsü, toplam 350 bin altın liraya mal oldu.
Uzunluğu 466 metre, genişliği ise 25 metre olan bu köprü, büyük dubalar üzerinde inşa edilmişti.
Daha evvelden de, aynı yerde olmak üzere daha mütevazı çapta köprüler yapılmış, ancak onların ömrü çok kısa sürmüştü.
1912'de inşa edilen meşhûr Galata Köprüsü ise, tâ 1990'lı yıllara kadar hizmet vermeye devam etti. Ne var ki, bu muazzam köprü 16 Mayıs 1992'de çok büyük bir yangın geçirdi ve artık rahatça kullanılamaz bir hale geldi.
Bu arada, hemen yanı başında 1987 yılı başından beri inşaatı devam eden son Galata Köprsü İstanbulluların imdadına yetişti.
Toplam 114 çelik kazık üzerinde inşa edilen bugünkü köprü, 1992 yılı Haziran ayı ortalarında tamamlanarak hizmete girdi.
Müteahitliğini STFA firmasının üstlendiği bu köprünün de, yaklaşık yüz milyon Alman markına mal olduğu tahmin ediliyor.
14.04.2009
E-Posta:
[email protected]
|
