Eski tarihli sayılar
|
Hasan GÜNEŞ |
|
Ekmek ve sirk |
|
|
Geçenlerde İstanbul’a gitmiştim. Servis, işin kolayına kaçıp bizi stadın tam yanında indirince büyük bir kalabalığın içine düştük. Elimizde valizler kalabalığı yara yara kalacağımız yere ulaşmaya çalışıyoruz. Yer gök insan kaynıyor ve taraftarların şamatasıyla ortalık mahşer yerine dönmüş.. Daha maça iki saat var ama maç havası kalabalığı çoktan esir almış. Taraftarlara malzeme satan bir market, haporlörün sesini dışarı vermiş, içten ve duygu yüklü bir şiir okunuyor. Kelimelere fazla dikkat etmezseniz şiiri, Malazgirt savaşı veya İstanbul’un fethi yada Uhud savaşıyla ile ilgili zannetmeniz işten bile değil. Kalabalığı yara yara ilerlerken, bir taraftan da şehrin orta yerinde kalan stadın neden taşınmadığını düşünüyoruz. Belki de yöneticiler bilerek uzatıyor. Aslında İstanbul’un kaderi bu. Sultanahmet meydanı, Osmanlı’da bir zamanlar at meydanı iken, Doğu Roma’da hipodrom idi. Hipodromdaki at yarışları zaman zaman siyasetin de üzerine çıkıyordu. Şüphesiz eski çağların en büyük hipodromları Roma’daydı. En büyük, en kanlı ve en heyecanlı ve en renkli yarışmalar her zaman imparatorların nezaretinde Roma’da yapılırdı. Romalı şair Juvénal’iin “ekmek ve sirk” tabiri meşhurdur. Şiirinde bedava “ekmek ve sirk” için her türlü değeri feda eden Roma halkı için ağır ifadeler kullanır. İnsanî değerleri bir yana itip, ekmek uğruna hürriyeti terk eden, basit eğlencelere dalarak memleketin geleceğini düşünmeyen, zulüm ve istibdada sessiz kalan Roma halkını kıyasıya tenkid eder. Gerçekten de, Roma’nın gerileme ve çöküş dönemlerinde imparatorlar ve Roma aristokrasisi, yarışmalara ve eğlencelere çok önem veriyor, yöneticilerin yıldızları hipodromdaki başarılarına, eğlencenin cazibesine bedava dağıtılan yiyeceklere göre parlıyordu. Afrika’dan getirilen akrobatlar, Asya ve komşu ülkelerden yada onların tabiriyle barbarlardan alınan esirler ve kölelerin yaptıkları gösteriler ve kanlı mücadeleleri, aslanlara atılan muhalifler halkın aylarca dillerinden düşmeyen tartışması ve sohbeti oluyordu. Roma halkı tribünlerden, stadyumdaki oyuncuları pür dikkat seyrederken, imparator ve aristokrasi aynı dikkat ile kelimenin türetildiği “tribe”i yani kabileleri ve halkı izliyordu. Memnuniyetleri ve neşeleri iktidarın onaylanması, öfkeleri ise isyanın başlangıcı demekti. Roma, şairin ve benzer fikir adamlarının ikazlarına zaman zaman kulak verdi ama çoğunlukla, onlara “zevkten ve spordan anlamayan ve fazlaca ince düşünen kişiler” deyip, geçip gitti. Ekmek ve sirk politikası en sonunda Roma’nın ikiye bölünmesi ve en nihayetinde birer birer çökmesiyle sonuçlandı. Stadın yanındaki kalabalığın içinden geçmeye çalışırken ister istemez Romalı şairin “ekmek ve sirk” ifadeleri akla geliyor. Demek ki, iki bin yıldır fazla değişen bir şey yok. İnsanların zaafları aynı ve yöneticiler veya aristokrasi bu zaafları her zaman iyi kullanıyor. Doğu Roma’yı feth etmişiz ama hipodromlar asırlar sonra yeniden canlanıp şehirleri ve kalpleri işgale başlamış. En önemli vazifeleri unutturmaya ve halkı uyuşturmaya devam ediyor. Şimdi devlet, stadyumu şehir dışına taşıyor fakat gerçekte, eve taşıyor ve taşıyacak. Çünkü hükümetin, maçların devlet televizyonunda bedava izlenebilmesi için çalışma yaptığı söyleniyor. Yani bedava sirk hizmeti evlere de servis yapılacak. Yönetici ve aristokrasi de izlenme oranlarına bakarak halkı yönetecekler ve seçimde oy oranları da aynı nispette artacak. Şüphesiz oyun ve eğlencenin de uzun süreli olması için Roma, ekmeği ihmal etmemiş. Biz nedense Batıyı, taklitte bile yarım yamalak yapmışız, ekmek kısmını unutmuşuz. Şüphesiz spora karşı değiliz. Elbette insan ve özellikle gençler spor yapmalı. Ancak elli-yüz binlik koca statta spor yapan sadece yirmi iki kişi. Yani spor binde bir bile değil. Bugün evlerde yani televizyonlarda olan, sadece sirkteki sporcular değil, kölelerin veya savaşçıların kanlı mücadeleleri de, diziler ve sinema şeklinde evlere servis ediliyor. Futbol fanatizminden daha tehlikeli olduğunda şüphe yok… Özellikle aileyi tahrib maksadıyla vaktiyle sipariş edilmiş romanlar, ahlâkı ve aileyi şimdi dizilerle katlediyor. Eskiden sadece şehirlerde hipodromlar varken şimdi en ücra köylere de, ekmek ulaşmasa da sirk ulaşıyor. Sirkte yada hipodromda halk için sporcular yada göstericiler; seyredilmeye değer oyunculardır. Oyun kurucu olan imparator için ise, seyredilmesi gereken halkın kendisi… Romalı şair için de aynı şekilde. Ancak biraz daha yukardan bakıldığında, âyette de ifade edildiği gibi “dünyanın kendisi bir oyun ve eğlence”. Hakiki yurt ise âhiret hayatı. Eğlenceden uzak durmakla birlikte sırf dünya hayatı için gecesini gündüzüne katanlar da, her ne kadar diğerlerine göre bir kademe oyundan uzak olsa da, gerçekte hakiki hayat olan âhiret hayatı için, bir futbol yada sirk oyuncusu yada seyircisinden çok farklı değil… 03.11.2009 E-Posta: [email protected] |
|
|
