Geçtiğimiz hafta, askerler tarafından plânlı, silâhlı, sloganlı iki önemli yürüyüş yapıldı.
Birincisi Diyarbakır'da, ikincisi ise Elazığ'da yapılan bu yürüyüşler esnasında şu sloganlar atıldı:
"Tek bayrak, tek devlet, tek dil."
"Bayrak inmez, vatan bölünmez."
Bu gelişmeyle ilgili değişik yorumlar yazıldı, söylendi.
Özellikle zamanlama hususuna ve sloganlar eşliğindeki yürüyüşlerin yapıldığı yörenin hassasiyetine, dolayısıyla tahrik unsuruna dikkat çekenler oldu.
Biz burada fazla bir yoruma girmekten ziyade, önemli bulduğumuz iki–üç noktayı dikkat nazarlarına sunmayı tercih ediyoruz.
Bir: Atılan sloganların anlamından kimsenin bir rahatsızlık duymaması lâzım.
Elbette ki, bayrak inmemeli, vatan bölünmemeli.
Hakikatte ise, bu değerlerin elden gitme tehlikesi, söz konusu dahi değil.
Dolayısıyla, atılan sloganlara da bir nev'î "saygı ve kararlılık" mânâsı yüklenmeli.
Ayrıca, bir nüansı hatırlatmakta fayda var. Aynı saygı ve kararlılığın bir ifadesi olarak, 70'li yıllarda şu slogan revaçtaydı: "Bayrak inmez, ezan susmaz."
Bilinmeli ki, ezanın sustuğu, yahut susturulduğu bir yerde, diğer kudsî değerler de ciddî tehlikelere mâruzdur.
İki: Bir diğer slogan olan "Tek bayrak, tek devlet, tek dil"in de, tahrikkâr olmayacak ve kimseyi rahatsız etmeyecek bir mânâda anlaşılması lâzım. Her insanın bir devlete ve onu temsil eden bir bayrağa ihtiyacı var.
"Tek dil"e gelince... Eğer bundan maksat "resmî dil" ise, yine bir sıkıntı olmaz. Gayet normaldir.
Ancak, bu sloganla, tek dilin dışındaki dillere red ve inkâr nazarıyla bakılıyorsa, yaratılıştan gelen diğer anadillerin özel hayatta ve resmiyet dışında kullanılmasına da müsaade edilmez mesajı verilmek isteniyorsa, bu son derece tehlikeli ve rencide edici bir durumdur.
Unutmamalı ki, insanlar ebeveynleri gibi, anadillerini de kendileri tercih etmiyor. Bunlar yaratılıştandır ve İlâhî takdir altındadır.
Dolayısıyla, başkasının lisanına ve milliyetine muhalefet edenler, aslında İlâhî takdire muhalefet ediyor demektir.
Böyleleri, başlarını örse vurur, kırar; örse birşey olmaz.
Üç: Her iki merkezde yapılan silâhlı, sloganlı törenler, M. Kemal'in bu şehirleri ziyaret edişinin 70. yıldönümü vesilesiyle, planlı olarak yapılmış.
Bu itibarla, şunu da hatırlatmakta yarar var: Bu iki şehrimizin 70 sene önceki isimleri farklıydı: Birincisi Diyarbekir, diğeri ise Elaziz idi.
Şehir isimleri 1937'nin aynı günlerinde (15–17 Kasım) değiştirildi: Birincisi Diyarbakır, diğeri ise Elazık yapıldı.
Diyarbakır aynen kaldı. Fakat Elazık, halk dilinde kazık gibi sert geldi. Bu yüzden, bilâhare yumuşatıldı ve hiçbir mânâsı olmayan "Elazığ"a dönüştürüldü.
Hâsılı, ne eski "Diyâr–ı Bekir" değişip/gelişip "bakır diyarı" oldu, ne de o "Azîz Belde" anlamındaki şehir "El"deki "Azık"a dönüştü.
Yöre halkı, mutlak ekseriyetle hâlâ "Diyârbekir" diyor, "Elazîz" diyor.
GÜNÜN TARİHİ 19 Kasım 1923
Tek parti diktası fiilen kuruldu
İsmi "tek parti dikta rejimi" ile özdeşleşen İsmet Paşa, M. Kemal'in emriyle Halk Fırkasının (CHP) başına geçti.
Genel Başkan Vekili sıfatıyla partinin başına geçen İsmet Paşanın ilk emir ve icraatı, Anadolu ve Trakya'nın her tarafındaki Müdafaa–i Hukuk Cemiyetlerini parti bünyesinde toplamak ve bu cemiyetlerin tamamını Halk Fırkasına dönüştürmek oldu.
Paşanın yazılı emrinde şu ifadeler yer aldı: "Bütün vatana kurtuluş ve bağımsızlığı getiren Anadolu ve Rumeli Müdafaa–i Hukuk Cemiyetleri, bugünden (20 Kasım) itibaren Halk Fırkasına dönüşecek ve cemiyetin bütün idare kurulları Halk Fırkası idare kurulları olarak vazifeye devam edeceklerdir." (Türkiye'de Siyasî Partiler, s. 582.)
* * *
9 Eylül 1923'te kurulan Halk Fırkasının (bilâhare CHP'nin) Genel Başkanı M. Kemal idi. Onun genel başkanlık sıfatı ölümüne kadar da devam etti.
Ancak, 29 Ekim 1923'te Cumhuriyet'in ilân edilmesinin ardından, fiilen iki reisliği birlikte yürütmesi zor oldu.
Bu sebeple, parti işlerini 19 Kasım'dan itibaren İsmet Paşaya devretti.
M. Kemal'in İsmet Paşaya gönderdiği yazının metni şöyle: "Halk Fırkası Umumî Reisliği ile fiilen meşgul omaya bugünkü vazifem müsait olmadığından, zât–ı devletlerini vekil tayin ediyorum." (İ. Ansiklopedisi, s. 770)
* * *
M. Kemal'in ölümünden sonra, CHP'nin Genel Başkanlığına Cumhurbaşkanı İsmet İnönü getirildi.
27 yıl müddetle hem Cumhurbaşkanı olup, hem de bir partinin genel başkanı sıfatını taşıması, kuvvetli ihtimalle sadece ve sadece Türkiye'ye mahsus bir durumdur.
19.11.2007
E-Posta:
[email protected]
|
