Ümit Meriç, Vatan gazetesine konuşmuş. Konuşmasında galiba zülfiyare dokunmuş ve konuşması artçı çeşitli değerlendirmelere vesile oldu. Sadece baş örtmekle kâmil bir Müslüman olunmadığını ifade eden Ümit Meriç jip kullanan kadınlardan bir dindar olarak rahatsızlığını izhar etmiş. Bu husustaki hissiyatını şöyle arz ediyor: “MÜSİAD’ın Yüksek İstişare Heyetindeydim. Orada bir konuşma yaptım ve dedim ki, Beni en çok rahatsız eden, jip kullanan direksiyondaki başı örtülü hanımlar.” ‘Niye’ dediler? ‘Bir Müslüman’ın bu kadar aç insanın olduğu, kadınların bir ay iğne oyası yapıp 60 milyon kazandığı bir ülkede, bilmem kaç milyarlık jipin tepesinde dolaşmaya hakkı yok... Bir insan olarak muhakkak bir araba alınabilir. Ama bir jip? Bir Müslüman’ın jipe yatıracak parası olmamalı. Parası o kadar çoksa, gitsin İstanbul’un fakir semtlerine, ara sokaklarda dolaşsın, bakkallardaki o ekmek borçları nedeniyle kabarmış olan hesapları ödesin’ dedim....”
Bu ifadeler üzerine Emre Aköz kapitalist bakış açısıyla bir güzelleme yazmış. Galiba Newton’ın kıyamet tarihini veya BM’nin 50 yıllık bir gelecek tahminini okumamış. Ümit Meriç, yaşlı MÜSİAD’çılara jipin zararlarından ve kadınlarımızı dünyevileştireceğinden bahsederken Emre Aköz de Genç MÜSİAD’çılarla sohbetinden başka bir kanaata ulaşmış ve kendisi de gençleri bu farklı kanaat noktasına yönlendirmiş. Kapitalizmin yıkımın değil de gelişmenin dinamosu olduğunu söylüyor. Halbuki kadim bir sosyolojik kaide şudur: “Bir şey haddini aşarsa zıddına inkilâp eder...” Gelişme çizgisindeki kapitalizm dünyayı tüketiyor ve sonunu getiriyor. Kapitalizm sadece gelişmeyi değil, aynı zamanda bozulmayı ve deformasyonu da tetikliyor. Sadece küresel ısınma değil, yerkürenin hem atmosferini, hem de yerkabuğunu deforme ediyor ve bozuyor. Kapitalizm ve liberalizm, kapitalist ve liberallere göre tarihin sonu ama gerçeğe göre ise dünyanın sonudur. Newton’ın ve BM’nin gelişmeci kapitalizm ile ilgili öngörüsü de budur.
Emre Aköz kendi zaviyesinden meseleyi şöyle değerlendiriyor. “Bazı medya kuruluşları bu sözleri ‘Türbanlı kadın jipe biner mi?’ diye okurlarına ve seyircilerine sundu.
Olayı bu biçimde ‘paketlemek’ meselenin ana mecrasından sapmasına yol açabiliyor. Adını koyalım. Sanırım asıl tartışılması gereken şu: ‘Lüks tüketim’ denilen harcama biçimi ile ‘dindarlık’ bağdaşır mı?
Bu konuda iki farklı görüş var:
Birinci görüşü Ümit Meriç zaten dile getiriyor ‘Jip alacak kadar varlıklıysan, onun yerine sıradan bir otomobil al ve paranın kalanını ise yoksullara harca.’
İkinci görüş ise şöyle. ‘Eğer ben bir Müslüman olarak dinimin gereklerini yerine getiriyorsam (örneğin zekât veriyorsam), ‘helâl olmak şartıyla’ istediğim türde bir aracı niye satın almayayım?’ (Dün Genç MÜSİAD’çılarla sohbet ettik, onlar bu ikinci görüşten yana tavır aldı.) Bazı tarihçiler ‘lüks tüketim’ denilen harcama biçiminin, ekonomilerin gelişmesinde önemli bir motor işlevi gördüğünü belirtir. Örneğin bir zamanlar ‘lüks’ kabul edilen ‘karabibere’ ulaşmak için gösterilen çaba, Avrupa denizciliğinin gelişmesinde gayet etkili olmuştu. Bence lüks tüketim kapitalist modernleşme dediğimiz sürecin bir parçasıdır. Sadece üretim de değil, tüketimde de bir rekabet olduğuna işaret eder...
Şunu da unutmamak gerekir: Bugün ‘lüks’ denilen bir mal, yarın sıradan, hemen herkesin ulaştığı bir mal haline gelir”
Lüks de sıradanlaşır ve İslâm hukukunda kemaliyat veya tahsiniyat denilen ikinci ve üçüncü derecedeki ihtiyaçlar zamanın ve örfün değişmesiyle birlikte birinci dereceden bir ihtiyaç haline gelebilir. Bu olağan bir vakıadır. Buna havaic-i asliye diyoruz. Bunlar doğru. Sözgelimi, geçmişte eğitim zarurî ihtiyaçlar hanesinden ve arasında mütalâa edilmiyordu şimdi ise havaic-i asliyeden sayılır hale gelmiştir. Eğitim ve sağlık ihtiyaçları için harcanan paralar zekât nisabından düşürülür. Bunlar doğru olmakla birlikte zıtlar dünyası bir boyuttan ibaret değildir ve kapitalizm tüketimi kamçılayarak sunî ihtiyaçlar üretiyor ve bu da dünyayı deforme ediyor ve tüketiyor. İnsanlık bu suretle geleceğini tüketiyor. İslâmî anlayışta da bu konuda zıt ekoller var. Ebu Zer (R.A.) zarurî ihtiyaç dışındakilerin paylaşımına inanmış ve buna çağırmıştır. Buna mukabil, genel eğilim buna karşı çıkmıştır. Ama her zaman orta bir yol olmuştur. İslâm aşırı tüketime veya lükse israf der, israf ise başkalarının hakkını harcamaktan maada tabiatın sınırlı imkânlarını da çarçur etmek ve gelecek nesillerin hakkını önceden kullanmaktır. Dolayısıyla gelişme kimi zaman deformasyon suretiyle insanlığın ve sahip olduğu imkânların tüketilmesidir. Tüketim, tüketmektir.
Not: “Bir başka misâl de Taha Cabir Alvani’den. Aynen kadının imameti konusunda Ali Rıza Demircan Hoca veya benzerleri gibi konuşuyor. Alvani kadının imametini engelleyen bir icma olmadığını savunmaktadır” cümlesini ihtiva eden 17 Ağustos tarihinde yayınlanan yazımla ilgili olarak arayan muhterem Ali Rıza Demircan bir tashih dileğinde bulundu. Kendisinin kadının kadına imametini caiz gördüğünü, ama erkeğe imametini caiz görmediğini ifade etti. Sözkonusu yazımda görüşlerini eksik veya fazla aksettirmişsem kendisinden özür dilerim.
31.08.2007
E-Posta:
[email protected]
|
