Zekâ, beynin bilgi işlem hızı, zihnin öğrenebilme, öğrendiklerinden yararlanabilme yeteneği,1 şuurlu davranışa yönelten güç,2 çevreye o an için uyum sağlayabilme kabiliyeti gibi çeşitli şekillerde tanımlanmaktadır. Ruhumuzun danışmanı ve müfettişi olan zekâya, soyut düşünebilme, çevreye ve yeni durumlara uyum sağlayarak karşılaşılan problemleri çözebilme kabiliyeti de denir.
Kimi zaman karıştırılmasına karşılık, aslında akıl ile zekâ arasında fark vardır. Akıl, bilinen kavramlar arasında ilişki kurup, bilinenlerden bilinmeyenleri çıkarma, ölçme, değerlendirme gücüdür. Zekâ ise, uygun zamanlarda, doğru tepkilerin verilmesini sağlar. Akıl kontrolördür, zekâ ise işlemcidir.
Beynimiz aşağı yukarı 1,4 kilogramdır ve 100 milyar hücre ihtivâ eder. Bunlardan 10 milyarı sinir hücresidir. Her biri, birbirinden farklı iki cevaba muktedir olduğundan, iki üzeri 10 milyar kabiliyet taşıyor, demektir. 100 milyar beyin hücresi arasında oluşabilecek potansiyel bağlantı sayısı o kadar büyük ki, bunu şu anda var olan en gelişmiş bilgisayarlar dahi hesaplayacak özellikte değil.3
Kullanılmayan duyu ve uzuvlarımız, tıbben dumura uğradığı gibi, birer cevher olan zekâ ve hafıza da çalışmazsa paslanır. Beyin hücreleri dışındaki tüm vücut hücreleri hemen her sene kendisini yenilemektedir. Beyin hücrelerimizin yedi yılda bir yenilendiği ve beyin hücrelerinin ölümünün, yaşlılıktan değil, kullanılmamasından ileri geldiği ifade edilmektedir. Nörolojik araştırmalar, beynin çalıştırılmadığında hantallaşarak sâir uzuvlar gibi kireçlendiğini göstermiştir.
Eskiden beri sözel, sayısal olmak üzere iki zekâ çeşidi üzerinde durulmuştur. Artık, zekânın daha çok çeşitleri olduğu bilinmektedir. Harvard Üniversitesi Profesörü Hovard Gardner, zekânın yalnızca dil ve matematik-mantıkla değil, “Çoklu Zekâ” kavramı ile müzikten içsel âleme, spordan diğer meslek dallarına kadar çok yönlü olduğunu ifade ederek, kendini iyi tanımada başarılı olanların da zekî olduğuna dikkat çeker.
Bediüzzaman Said Nursî, insanın her şeyi kendinde toplayan çok yönlü istidat ile yaratıldığını;4 ruh cevherine ise sınırsız istidatlar ve o istidatlara sınırsız kabiliyetler konduğunu belirterek, o kabiliyetlerden de sayısız meyiller ve yönelmeler çıktığını ifade eder. O hadsiz meyillerden nihayetsiz emeller, istekler ve o nihayetsiz arzulardan sonu gelmez fikirler, tasavvurlar doğduğunu5 belirtir. Bu da, çoklu zekânın beş-on madde ile sınırlı olmayıp kabiliyetler, meslekler adedince çeşitlilik gösterebileceğinin ifadesidir. Ayrıca, insan beyninin, sayısız karışık mesajları mükemmel bir şekilde ayırıp tasnif edebildiğini, duygu, his ve latifelerimizi geliştirip genişletebilmemizin de hayal, hafıza ve akılla bağlantılı olduğuna işaret etmiştir.
Zekâmız; sözel, mantıksal, matematiksel, gözlem, derunî, sosyal, müzik, tabiata yönelik ve inestetik/bedenî zekâ olmak üzere birçok bölüme ayrılır. Kimi bir zekâda, kimisi birkaç zekâda ilerleyebilir.
İstidat ve kabiliyetlerimizi inkişaf ettirip geliştirme iradesi dâhil her şey Allah vergisidir ve ruhumuzu tekâmül ettirme, nefsimizi terbiye etme, yeteneklerimizi ortaya çıkarma hür irademize bırakılmıştır. Zekâ da, insan ruhunun bir parçası olduğuna göre, o neden bu kanun haricinde kalsın?
Dolayısıyla zekâ, kesinlikle geliştirilebilir. Çünkü zekâyı kinetik zekâya çevirebilme kabiliyeti bize verilmiştir. Zekâ çözüm bulabilme yeteneği olduğuna göre, ne kadar çok problem çözer, ne kadar mesele halleder, ne kadar okur, beynimizi ne kadar çok çalıştırırsak, zekâmızı da o oranda geliştiririz.
Dipnotlar: 1- G. Fişek-Z. Sükan, Çocuğunuz ve Siz, İst., 1993, s. 14.; 2- Cavit Binbaşıoğlu, Gelişim Psikolojisi, s. 98, İ. Ethem Başaran, Eğitim Psikolojisi, Ank. 1984, s. 82.; 3- Yeni Asya/29 Ekim 2002.; 4- Sözler, s. 289.; 5- A.g.e., s. 481.
NOT: Geçmiş mübarek Üç Aylar, Regaib, Mi’rac ve Berat Kandilinizi tebrik eder; câmiamız, milletimiz ve İslâm âlemi için hayırlara; insanlık için hidayete vesile olmasını Cenâb-ı Hak’tan niyaz ederim.
30.08.2007
E-Posta:
[email protected] [email protected]
|
