Yazılardaki anlatım pürüzlerinin çoğu tamlama yanlışları olduğundan, bu mevzu serimizde fazla yer tuttu, tutmaya da devam edecek. Doğrudan “tamlama yanlışları” başlığıyla yazdıklarımız, bundan sonra yazacağımız “ilgi hali“ ile ilgili anlatım kusurları ve hatta “iyelik eki eksikliği/fazlalığı” alt başlıklarıyla yazacaklarımızın hepsi, neticede tamlama yanlışlarıdır.Tetkik için gönderilen yazılarda hatâ gözümüze çarparsa genellikle “yazara iletilmesi” teklifiyle, ilgili yerleri sarıya boyarız. Yazı sahipleri çoğu kez tekliflerimize göre sehivlerini düzeltirler. 

Tamlama yanlışlarıyla alâkalı öyle cümleler oluyor ki, hatâya sebep olan kelimeyi boyadığımız halde cümle, yazarınca “doğru” kabul edilebiliyor.

Tamlama sehvine sebep bir kelimeyi –donanımlı, kalemi pek güzel yazarımız sebebine intikal eder nasılsa diye- açıklama yapmadan düzeltip sarıya boyamıştık. Yazı neşredilince tamlama hatasına sebep kelimenin aynen durduğunu görmüştük. Kendisine özelden ulaşıp -hatânın adını koyarak- “tamlama yanlışı olduğunu kabul etmiyor musunuz?” dediğimizde, “hemen düzelttiriyorum.” diyerek internet sayfasında olsun, sehvini tashih ettirmişti.

Bunları aktarmaktan maksadımız, mes’elenin ehemmiyetini nazara vermektir.

Mevzuya devam edelim.

*“Gelişinin herkesi şaşırttığını bilen Gorvel diğer mahkûmların dikkatli bakışlara aldırmadan Bekir Berk’in yanına gitti.”    

“…MAHKÛMLARIN dikkatli BAKIŞlara aldırmadan…”

Bu karma tamlamada “dikkatli bakış” sıfat tamlaması doğru, fakat “mahkûmların bakışlara” yanlıştır. Doğrusu: “…MAHKÛMLARIN dikkatli BAKIŞLARINA aldırmadan…”     

*“… ve güya, olan bir şeyi anlattığını zannedip, her doğrunun her yerde söylenmediği, ‘Bâtılı iyice tasvir, sâfî zihinleri idlâldir!’ prensibine mugayir olan programlar da yansın!”

 “… Her doğrunun her yerde söylenmediği” ifâde grubu, “programlar”ın sıfatıdır.  

“Her doğrunun her yerde söylenmediği programlar da yansın.” denmiş oluyor; yanlış.

Şu şekilde olmalıydı(ki yazarımızın kastı da buydu zâten):

“Her doğru her yerde söylenmez”, “Bâtılı iyice tasvir, sâfî zihinleri idlâldir!” prensip(ler)ine mugayir olan programlar da yansın.

*“Farklı etnik ve inanç sahiplerinin birbirlerine hoşgörülü olması…”

“Etnik” lâfzı sıfat, “inanç” ise isimdir. Ortak tamlanana bağlandılar; tamlama yanlışı. “(Farklı) inanç sahipleri” doğru; “(farklı) etnik sahipleri” yanlış.

*“Cenâb-ı Hak da, yanlış ve isyan yoluna sapan insanları çeşitli musîbet ve hastalıklarla uyarıp îkaz ediyor.”

İsyan yolu(na sapan) doğru; yanlış yol(una sapan) hatâ.

*“Mümin, Müslüman ve muvahhid ehlinin en büyük gayesi âhirete ait güzellikleri, iyilikleri, faydaları elde edebilmek, onları yükseltebilmektir.”

Bu cümlede tamlayan görevindeki “mü’min, Müslüman ve muvahhid” sözleri sıfat olarak kullanılmıştır. Fakat tamlanan görevindeki kelime (ehl-i) iyelik almıştır; tamlama yanlışı. 

Tamlamada şart, tamlayan ve tamlananın anlamca birbirini bütünlemesi, birbirlerine  yakışmasıdır. 

“Mü’min ehl-i, Müslüman ehl-i, muvahhidehl-i” diye bir ifâde“yakışıklı” değildir.

* “… Siyasî, askerî ve ekonomi alanlarında görüştüler.”

“Ekonomi alan(lar)ında” doğru; “siyasî alan(lar)ında”, “askerî alan(lar)ında” yanlış.

“Siyasî” ve “askerî” sıfattır. Sıfat tamlamasında tamlananlar iyelik eki almaz. Doğrusu: 

“Siyâsî alan(lar)”, “askerî alan(lar)”dır.

*“İlâhiyat (teolojik), edebî, genetik, nörobiyolojik, sosyolojik, ve psikolojik bir bakış”

Biri isim, beşi sıfat olan altı tamlayan, ortak tamlanana bağlanmış; hata kaçınılmaz.

Edebî (bakış), genetik (bakış), nörobiyolojik(bakış), sosyolojik (bakış), psikolojik (bakış) sıfat tamlamaları doğru, fakat İlâhiyat (bakış) isim tamlaması hatalıdır. İsim tamlamasında tamlanan iyelik eki almalıydı: İlâhiyat bakış-ı

Bundan sonraki birkaç yazımızda husûsan isim tamlamalarındaki anlatım pürüzlerini işleyeceğimizden ihzariye kabîlinden misallerimizi isim tamlamalarındaki sehivlerden verelim:

*“Esed’in bu gelişmeleri dikkate alarak, Türkiye ile toprak bütünlüğünü korumak adına işbirliğine gitmeli ve barış masasına koşulsuz gelebilmelidir.” 

“Esed’İN…işbirliğine gitmeli…”  Tamlayan eki zâid.

“Esed, … işbirliğine gitmeli…”

*“AntonyFlew’in, Rabb’ini arama yolculuğunda aklını kullandığı gibi, zorlandığı yerlerde güvendiği bilim adamlarının rehberliğine sarılmakta, ilmi bencillik duygusuna kapılmadan, bütün gücüyle sürdürmüştür. “

“AntonyFlew’İN, … bütün gücüyle sürdürmüştür.” Tamlayan eki zâid.

“AntonyFlew, … bütün gücüyle sürdürmüştür.”  

*“… ‘Doğadaki düzenlerin, nasıl tanımlarsanız tanımlayın, en iyi biçimde İlâhî bir akılla açıklanabilir.’ demektedir.”

 “…Doğadaki düzenlerİN,  açıklanabilir...” Tamlayan eki fazla.

 “…Doğadaki düzenler,  açıklanabilir...” 

 *”Materyalist düşünce taraftarlarının anlayamadıkları, ancak evrim teorisiyle izah etmeye çalıştıkları, insan organizmasının gelişimi, hormonal faaliyetler, hücre fonksiyonları ve hayatın başlangıç sırlarının açıklanmasında aciz kalmaktadırlar.”

 “Materyalist düşünce taraftarlarıNIN …aciz kalmaktadırlar.”  Tamlayan eki fazla.

 “Materyalist düşünce taraftarları,… aciz kalmaktadırlar.”  

  *“Müspet yayın yapan gazetenin insanları doğru, faydalı ve güzel bir yöne sevk ederken, menfi yayın yapması hâlinde toplumları madden ve manen çökertir.”

 “… gazeteNİN …madden ve mânen çökertir.”  Tamlayan eki zâid.

“… gazete …madden ve mânen çökertir.”

* “Ordunun, ona izafe edilmeye çalışılan sunî, sathî, sahte yollardan çıkarılarak hakikî ve tarihî mecrâına döndürme gayretinin tezahürü olan böyle yazılar…”

“OrduNUN,  … tarihî mecrâına döndürme gayretinin tezahürü olan böyle yazılar…” Tamlayan eki zâid

“Orduyu  …tarihî mecrâına döndürme gayretinin tezahürü olan böyle yazılar…”

“Tamlama hataları devam edecek” demiyorum; inşallah devam etmez fakat bu mevzuyu işlemeye devam…