OKUMANIN VE YAZMANIN ÖNEMİ (4) - M. ALİ KAYA - [email protected]

3. Peygamberimizin (asm) Başlattığı Okuma Yazma Seferberliği

Cahiliye döneminde okuma yazma bilen yok denecek kadar azınlıktaydı. Bu sebeple kitabet ve okuma yerine ezberleme daha önem kazanmıştı. Az olan yazma faaliyeti yerine ezberleme ön plandaydı. Bu sebeple kitabet yerine şiir ve hitabet önem kazanmıştı. Güzel sözler ve hitabeler şiirleştirilerek dilden dile ezber olarak “sözlü” olarak intikal ediyordu.

Peygamberimiz (asm) Allah’ın “Oku” ve “Kalemle yaz” emri ile kendisine gelen vahyi yazdırmaya ve iman edenleri de okuyup yazmaya teşvik etti. Önceleri kendi evini okul yapan Peygamberimiz (asm) daha sonra “Daru’l-Erkam”ı mektep edindi. Sahabelere vahyi burada yazdırır ve evlerine döndükleri veya kabilelerine gittikleri zaman öğrendiklerini okutup yazdırarak öğrenmelerini isterdi. Böylece Daru’l-Erkam hem eğitim hem tebliğ evi olmuştu. (M. Hamidullah, İslâm Peygamberi, 1:98.)

YÜKSEK SESLE ÂYET OKUMAK

Peygamberimiz (asm) Kur’ân-ı Kerim’in muhafazası için o güne kadar görülmemiş olan “kitabet”, “kıraat” ve “hıfz” gibi metotları uygulamıştır. Peygamberimiz (asm) vahiy kâtiplerine yazdırdığı âyetleri yüksek sesle okumasını söyler, kâtip okur ve yanlış yazılmışsa düzeltirdi. Daha sonra bunu Müslüman erkek ve kadınlara ayrı ayrı okuyarak öğretirdi. (Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadette İslâm, 1: 209.)

Ayrıca Peygamberimiz (asm) Ramazan ayında Hz. Cebrail’e (asm) Kur’ân-ı arz eder, bu esnada yanında başkaları da bulunurdu. (M. Hamidullah, Kur’ân-ı Kerim Tarihi, s. 42-43.)

Peygamberimiz (asm) Said b. Âs (ra) ve Ubade b. Samit’i (ra) bizzat Kur’ân okutmak, okuma ve yazmayı öğretmek üzere görevlendirmiştir. Said b. Âs (ra) Bedir’de şehit düşmüştür. Daha sonra Peygamberimiz (asm) Bedir esirleri içinde okuma yazma bilenlere on çocuğa okuma ve yazma öğretme şartı ile serbest bırakmıştır. (İbn-i Saad, Tabakat, 2: 12.)

GENÇ SAHABELERİN OKUMA YAZMA ÖĞRENMESİ

Peygamberimiz (asm) döneminde Medine’de bulunan birçok mescid de mektep olarak kullanılmıştır. Ayrıca Mescid-i Nebevi’nin sofaları “Ashab-ı Suffa”nın mektebi haline getirilmiş ve burada yüzlerce genç sahabe okuma ve yazmayı öğrenmiştir. (Hayrettin Öztürk, Ebedî Mu’cize Kur’ân’ın Yazılması ve Toplanması, İstanbul-2005, s.33.)

Peygamberimiz (asm) “İlim öğrenmek kadın erkek bütün mü’mimlere farzdır.” (İbn-i Mace, Mukaddime, 17.) “Sağ elinizden yardım alın ve ilmi yazı ile kaydedin.” (Tirmizi, İlim, 12.) buyurarak yazmaya teşvik etmiştir. Bu sebeple sahabeler Medine döneminde Peygamberimizin (asm) hadislerini de yazarak kaydetmiş ve mecmualar meydana getirmişlerdir. 

Meselâ, Peygamberimiz (asm) Veda Hutbesi’ni okuduğu zaman Ebu Şah denen Yemen’li bir adam “Ya Resulallah bunu benim için yazdırın” dedi. Peygamberimiz (asm) “Ebu Şah için yazın!” (Buhari, İlim, 40.) ferman buyurdular. 

HER ŞEYİ YAZAN SAHABE

Abdullah b. Amr (ra) Peygamberimizden (asm) duyduğu her şeyi yazıyordu. Bir kısım sahabeler bundan nehyetmek istediler. Bunun üzerine Peygamberimize (asm) sordu. Peygamberimiz (asm) “Yaz! Nefsim kudret elinde olan Allah’a yemin ederim ki, bu ağızdan hak dışında bir şey çıkmaz” buyurdular. (Ebu Davud, İlim, 3.)

Muhaddisler Peygamberimizin (asm) hadislerini yazan sahabelerin sayısının çok olduğunu bunlardan 49’unun ise bilinen sahabeler olduğunu tesbit etmişlerdir. (Muhammed Mustafa El-Azamî, İlk Devir Hadis Edebiyatı, İstanbul-1993, s. 34-58; Doç. Dr. M. Hanefi Palabıyık, Cahiliye Döneminde Okuma Yazma Faaliyetleri, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 27, Erzurum-2007.)

-DEVAM EDECEK-