—Dünden devam—

DEMOKRATLARI BÖLMEK İÇİN MİLLET PARTİSİ KURDURULDU

1948 yılına gelindiği zaman CHP DP’nin yükselişini önlemek amacıyla DP içinden bölünmeyi teşvik edici çalışmalar yapmaya başlar. DP içindeki fikir ayrılıklarını körükler. “DP’nin CHP’ye karşı yumuşak muhalefet yaptığını” iddia eden, dini ve dindarları da istismar etme amacına yönelik çalışmalar sonucu DP’den ayrılan milletvekilleri Fevzi Çakmak başkanlığında 20 Temmuz 1948’de Millet Partisi adında bir parti kurarlar. Kurucular arasında Fevzi Çakmak, Osman Bölükbaşı, Enis Akaygen, Yusuf Hikmet Bayur, Kenan Öner, Osman Nuri Köni, Mustafa Kentli ve Sadık Aldoğan vardı. Mareşal Fevzi Çakmak’ın fahri başkanlığını yaptığı partinin ilk genel başkanı Hikmet Bayur olurken, Osman Nuri Köni ilk genel başkan vekili ve Mustafa Kentli de ilk genel sekreteri oldu.

Parti, kuruluşundan başlayarak iktidardaki Cumhuriyet Halk Partisi ile muhalefetteki Demokrat Parti’ye çok sert eleştiriler yöneltti. CHP’nin din ve laiklik anlayışına şiddetle karşı çıkan parti, DP’nin bir muvazaa partisi olduğunu ve gerçek muhalefeti kendilerinin yaptığını ileri sürdü. Özellikle yıllardır bir tabu olarak görülüp eleştirilemeyen Millî Şef’e yönelttikleri eleştiriler oldukça ilgi uyandırdı. Partinin programında demokratik bir yönetim kurulması, Altı Ok’un anayasadan çıkarılması, şahsî hürriyetlerin genişletilmesi, genel bir kalkınma programının hazırlanması ve liberal bir iktisat politikasının izlenmesi gibi görüşlere yer verildi. Parti ayrıca cumhurbaşkanının tek dönem için seçilmesini ve çift meclis sistemine geçilmesini de savunuyordu. 

Parti, seçim kanununda yapılan değişiklikleri yeterli görmeyerek 1948’de yapılan ara seçimlere katılmadı. 1949 yılında DP’den ayrılan milletvekillerinin Müstakil Demokratlar Grubu ve Afyon’da kurulan Öz Demokratlar Partisi, DP’nin ikinci kongresinde kurucu sultasının yıkılmasını bekliyordu. Fakat sonuç bekledikleri gibi olmadı. Bunun üzerine 5 Temmuz 1949’da MP’ye katıldılar. Bu gelişme partinin büyümesini sağladı ve TBMM’de sandalye sayısını 23’e yükseltti. Böylece DP bölünmüş ve TBMM’deki milletvekili sayısı 43’e düşmüş oldu. Daha sonraki ayrılmalar ile DP’nin meclis grubu 31’e geriledi.

Yusuf Hikmet Bayur’un genel başkanlığında 14 Mayıs 1950 genel seçimlerine 22 ilden aday göstererek katılan parti, Mareşal Fevzi Çakmak’ın seçimlere yaklaşık bir ay kala vefat etmesi üzerine ülke genelinde %3,11 oy oranıyla 250.414 oy alarak başarılı olamadı. Gösterdiği adaylardan sadece Osman Bölükbaşı, Kırşehir’den Türkiye Büyük Millet Meclisine girebildi. 1951 ara seçimlerinde partinin oy oranının %8,0’e çıkmasına rağmen gösterdiği hiçbir aday seçimleri kazanamadı. Millet Partisi laikliğe aykırı politika ürettiği gerekçesiyle 1954’te, Ankara 3. Sulh Ceza Mahkemesi’nde açılan dava sonucunda partinin “dinî esasa dayanan ve gayesini saklayan bir cemiyet olduğu” sonucuna varılarak 27 Ocak 1954’te resmen kapatıldı.

1950 SEÇİMLERİ VE DP’NİN ZAFERİ

Seçim kanununun öncelikle değiştirilmesi istendi. Kongrede alınan karara göre oylar iktidar tarafından değiştirilirse, seçim hilelerine başvurulursa vatandaşlar meşru müdafaa durumunda olacaklar, CHP yönetimi “milletin husumetiyle” karşılaşacaktı. CHP bu millî husumetten çekindiği için muhalefetle ilişkilerini yumuşattı. Uzun çalışmalar sonunda CHP ve DP’nin uzlaşması sonucu 16 Şubat 1950’de 5545 sayılı “Milletvekili Seçim Kanunu” çıkarılmıştır. Bu kanunda tek dereceli, eşit ve gizli oy, açık tasnif ve her ilin bir seçim çevresi kabul edildiği liste usulü çoğunluk sistemi ilkelerine dayalı, yargının denetim ve yönetiminde bir seçim sistemi getirmekteydi. 

Bu seçim kanununa göre 22 yaşını bitiren her Türk vatandaşı seçme, 30 yaşını bitiren her Türk vatandaşı da seçilme hakkına sahipti. Ayrıca 11 kişiden oluşacak olan Yüksek Seçim Kurulunun 6 üyesinin Yargıtay, 5’inin de Danıştay üyeleri arasından gizli oyla seçilmesi gibi yenilikler getirmekteydi. 

Millet Partisi’nin kurulmasıyla sonuçlanan ayrılıkla sarsılan DP iç problemlerle uğraşırken, CHP, 14 Mayıs 1950 seçimlerine hazırlanmaya başlamış, hükûmet değişikliğine gitmiş, medrese eğitimi almış olan Şemsettin Günaltay’ı Başbakan yapmıştı. (Ocak 1949) CHP’nin din düşmanı bir parti olduğu görüşünü yaymaya çalışan muhalefete karşı Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi açılmış tekke ve türbelere izin verilmiş ve halka şirin görünmek istenmiştir.

1950 seçimlerinde CHP, devletçiliği daha çok sınırlandıracağını, özel girişime daha çok imkân tanıyacağını, yabancı sermayenin gelmesi için kolaylıklar sağlayacağını, Türk lirasının değerini koruyacağını vadetti. Vergi reformu, çift meclis, CHP’nin altı ilkesinin Anayasadan çıkarılacağı gibi öneriler getirdi. CHP muhalefet partilerine kayacak oyların çekilmesi için verilen tavizlerle ilk kez 1946 seçimlerinde uygulanan çoğunluk sistemine de güvenerek, 1950 milletvekili genel seçimlerini açık farkla kazanacağı inancındaydı. 

DP, TBMM’de seçim kararı alındıktan sonra propaganda faaliyetlerine başlamış, açık ve kapalı toplantıların yanı sıra kırsal alana özel bir önem vermişti. CHP gibi DP de bir seçim bildirisi yayınlamış, iktidara geldiği takdirde yapacaklarını ilân etmişti. 8 Mayıs’ta ilân edilen bu bildiride; CHP’nin seçim bildirisi açıkça eleştirilmiş ve ileri sürülen vaatlerin hiçbir zaman gerçekleştirilmeyeceği belirtilmişti. “Yeter! Söz Milletindir!” şeklinde biten DP seçim bildirisinde iki önemli nokta dikkati çekmektedir. Bunlardan biri “millet hâkimiyeti yerine tek parti ve zümre hâkimiyetine engel olamayan” Anayasanın, vatandaş hak ve hürriyetlerini ve millet iradesine dayanan istikrarlı bir devlet düzenini güvence altında bulunduracak bir şekilde değiştirilmesi vaadi olmuştur. Diğeri de; “Bir iktidar değişikliği hâlinde memlekette maddî ve ruhî hiçbir sarsıntıya meydan vermeyeceğiz” ifadeleridir. 

CHP ve DP ülke genelinde seçimlere katılırken, Millet Partisi (MP) sadece 22 ilde aday gösterdi. Millî Kalkınma Partisi (MKP) (İstanbul, Tekirdağ, Çanakkale, Aydın, Ankara, Bursa), Türk Sosyal Demokrat Partisi, Çiftçi Partisi, Toprak Emlak ve Serbest Teşebbüs Partisi ise sadece İstanbul’da seçime katılmışlardır.

KARANLIK DÖNEMİN SONU

Ilımlı bir siyaset ortamında yapılan 14 Mayıs 1950 seçimleri, CHP için büyük bir yıkım oldu. DP’nin üstünlüğüyle sonuçlanan seçimler sonunda CHP 27 yıllık iktidarını yitirdi. Liste usulü çoğunluk sistemi nedeniyle, oyların yüzde 55’ini alan DP kazandığı 416 milletvekilliğiyle TBMM’nin yüzde 85’ini elde ederken, buna karşın CHP yüzde 40 oy oranıyla kazandığı 69 milletvekilliğiyle TBMM’nin ancak yüzde 14’ünü elde edebildi. MP ve Bağımsızlarsa birer milletvekiliyle TBMM’ye girdiler. DP listelerinden bağımsız olarak seçimlere giren 5 aday Ali Fuat Cebesoy (Eskişehir), Halide Edib Adıvar (İzmir), Hamdullah Suphi Tanrıöver (Manisa), Nadir Nadi (Muğla), Sinan Tekelioğlu (Seyhan) milletvekili seçildi. Seçime katılım oranı %89,3 olarak gerçekleşti. 63 seçim çevresinden 52’sinde DP, 10’unda CHP, 1’inde de Bağımsızlar birinci oldu. 

22 Mayıs 1950’de Celal Bayar Türkiye’nin üçüncü cumhurbaşkanı seçildi. Aynı gün Adnan Menderes başkanlığındaki ilk DP hükûmeti de kuruldu. Celal Bayar’dan boşalan DP genel başkanlığına da 9 Haziran’da Adnan Menderes getirildi. 

—Son—