Televizyonlarda 24 saat yayınlanan soykırım, şehirlerin ve kasabaların vahşice bombalanması, “beyaz olmayan” insanların hayatlarının tamamen hiçe sayılması ve sessiz bir şekilde meşrulaştırma vazifesi gören içi boş kınama sözleri. Vicdan sahibi insanlar doğal olarak üzülüyor ve bunalıyor. Yemenlilerin, Sudanlıların, Uygurların, Ukraynalıların, Lübnanlıların ve Filistinlilerin durumları ve onların acılarına verilen tepkiler de dünyanın şu anda yaşadığı ahlaki çöküntüyü gözler önüne seriyor. 

Tarihin öğrettiği bir şey varsa o da bu tür zulümlerin devam edemeyeceği, ancak nihaî sonları gelmeden önce genellikle felaketlerin arttığı, yani “zalimlerin” daha da cesaretleneceği ve sonsuz maddî arayışları içinde etraflarındaki her şeyi ve herkesi yakmaya çalışacaklarıdır.

Umarız ki iş o noktaya gelmesin ama bir kriz kaçınılmaz görünüyor.

Kriz ânı ve sonrasının nasıl yönetilmesi gerektiği bu noktada daha önemli bir soru. Cevap arayalım:

Krizler yeni modeller için fırsat dönemleridir.

Lenin “Hiçbir şeyin olmadığı on yıllar vardır; ve on yılların gerçekleştiği haftalar vardır” der.

Bu sözün eksik kısmı, on yıllar süren “hiçlik” sırasında sonraki yılları etkileyecek fikirlerin ve hareketlerin olgunlaştığıdır. Kendilerini hemen göstermeyebilirler ancak en gelişmiş ve olgunlaşmış fikirler kriz dönemlerinde yükselme ve popülerlik kazanma fırsatı bulurlar. Özellikle de bu fikirler görünürdeki sorunlara çözüm sunuyorsa bu genellikle mümkündür.

Krizler bu açıdan fırsat oldukları kadar tehlike de arz ederler.

Tehlike, “zararlı ve ahlaksız” bir zihniyetin yükselişidir. İnsanların hayal kırıklıklarından beslenebilir ve histerik bir tepki ortaya çıkarabilirler. Şiddet içeren, aceleci, kaotik ve acımasız her devrim bu örneğe uyacaktır. İktidardaki mevcut düzeni değiştirirler evet, ama bu düzen ya daha baskıcı olur ya da aynı kalır. Gaius Ceasar’ın suikastından sonraki Roma, Fransız ihtilali, Nazi Almanyası ve Bolşevik devrimi bu tür durumlara verilebilecek örneklerdendir.

Potansiyel olarak iyi bir model, kendinden öncekilerin hatalarından ders alan ve iyileştirmelerin ancak zaman içinde daha sakin bir kafayla gerçekleşebileceğini anlayan bir yaklaşım olabilir. Yüzyıllar süren İngiliz sömürge yönetiminin ardından Mahatma Gandhi gibi figürlerin direniş için şiddet içermeyen bir yaklaşımı savunması ve başarması bu konuda iyi bir örnektir. 

Cahiliye dönemi (İslam öncesi Arabistan) ve Hazret-i Muhammed (asm) döneminde İslâm’ın yükselişi ise; uzun bir baskı, kabilecilik ve ahlâkî çürüme döneminden sonra olumlu bir zihniyet değişiminin derin ve mucizevî bir örneğini sunmaktadır.

Değişim ve kriz dönemlerinde sükunetini kaybeden toplumlar başarısız olmaya mahkûmdur ve tarihin bize gösterdiği gibi bu durum bazen devletlerin, halkların ve kültürlerin tamamen yok olmasına yol açmaktadır.

Şu an görünüyor ki liderlerimiz oturdukları masalarda bizi çoktan unuttular ve bizimle hiçbir bağı olmayan, öncelikli çıkarları kendi yakın dönem iktidarları olan bambaşka bir grup insanı dinliyorlar. Kendi çıkarları ile halkın çıkarları uzun zamandır birbirine karışmış durumda ve onları oraya getiren hedefleri ve insanları unuttular.

Tüm bunlar bize değerli ve hazmedilmesi zor bir ders veriyor: İyi modellerin ve fikirlerin gelişmesi zaman ve sabır ister. Ayrıca bu iyi modellerin, eleştirel fikirleri durdurmaya çalışan baskıcı rejimlere rağmen yılmadan gelişmeleri gerekir. 

Dünyanın, ülkenizin ve toplumunuzun mevcut durumundan haklı olarak rahatsızsanız, doğru olduğunu düşündüğünüz şeyleri yayarak sebat etmeli, okumalı, öğrenmeli, önemsemeli, köprüler kurmalı, gençlere yardım etmeli ve kendinizle birlikte onları da eğitmelisiniz.