Ağzı Olan Konuşuyor

Tasavvufta “kıllet-i taam, kıllet-i kelâm, kıllet-i nevm” formülüyle ifade edilen az yemek, az konuşmak, az uyumak, dünya lezaizinden az istifade etmek… Buna karşılık kemalata ulaşmak için çok zikretmek, çok tefekkür etmek, çok tesbih ve tehlil etmek ve sair manevî kurallara uymakta azamî gayret etmek önemli adaptandır. 

Bu adapla tasavvuf ehli içe yönelmişler, ruh terbiyesinde yükselmişlerdir. Çok konuşanın çok bildiği söylenemez. Az konuşanın da bilmediğini söylemek doğru değildir. Bilâkis çok bilen az konuşur, az bilen çok konuşur. Bu söz aynı zamanda ünlü Çin düşünürü Lao-Tse’in sözü olarak da bilinir.  

Bir meselede bilenin konuşmaması halinde ortalık bilmeyenlere kalır. Bilmeyenler bilenler kadar nezaket sahibi olmazlar. Bilir bilmez konuşurlar. Hakikati ifade etmezler. Çoğu zaman da saptırırlar. 

Halk arasında “ağzı olan konuşuyor” sözü, bilir bilmez herkesin konuştuğunu ifade etmek için söylenir. Bilen söylemez sözü, bilenin daha ağır başlı ve az sözlü olmasından kinayedir. Söyleyen bilmez sözü de çok konuşanın çok şey bilmediği manasından kinayedir. 

Dilin Kemiği Yok 

Susmak ve konuşmakla ilgili çok sayıda ata-sözü ve özlü sözlerimiz vardır. 

Atasözlerimizin bazılarını paylaşalım:

Büyük lokma ye büyük söz söyleme! Az söyle, uz söyle! Dil kılıçtan keskindir! Dilin cirmi küçük, cürmü büyüktür! Dilin kemiği yok, ama kemiği kırar! Güzel söz, en etkili bir sinir ilâcıdır! Haksızlık karşısında susan dilsiz şeytandır! 

Tatlı söz yılanı deliğinden çıkarır! İnsanın söylemezinden, suyun şarlamazından kork! Konuşma sanatını bilen adam, düşündüklerinin hepsini söylemez; fakat söylediklerinin hepsini düşünür! 

Susma, dayanılması çok güç bir hazır cevaptır! Çok söz yalansız olmaz!

Söz, Söz Ustalarının

Sözü söz ve mana ustalarına bırakalım: 

Kur’ân-ı Kerîm: “Verdiğiniz sözü ve yaptığınız antlaşmayı yerine getirin. Çünkü verilen söz, sorumluluğu gerektirir.” 1 “Yapmayacağınız şeyi niçin söylersiniz? Yapmayacağınız şeyi söylemek Allah katında büyük kusurdur.” 2

Hazret-i Süleyman (as), Güzel sözler petekten damla damla sızan bala benzer, insanın ruhuna tat verir! Söz gümüş ise sükût altındır! 

Hazret-i Muhammed (asm), Güzel söz, sadâkadır! Ya hayır söyle, ya sus! Söz vermek borçlanmak demektir!”  

Hazret-i Ali (ra): Senden soruluncaya kadar susmak, susturuluncaya kadar söylemekten hayırlıdır! Para ile köle satın alamadığına üzülme; insanları tatlı dille de kendine esir edebilirsin!

Malik B. Dinar: Üç şey vardır ki insanın gönlünü öldürür: Çok yemek, çok uyumak, çok konuşmak!

Bediüzzaman Said Nursî: Her söylediğin doğru olmalı; fakat her doğruyu söylemek doğru değil. Bazan zarar verse sükût etmek... Yoksa yalana hiç fetva yok!

Mehmet Âkif Ersoy: Budur cihanda benim en beğendiğim meslek, / Sözüm odun gibi olsun, hakikat olsun tek!

Ziya Paşa: Âyînesi iştir kişinin lâfa bakılmaz; Şahsın görünür rütbe-i aklı eserinde”  

Kaşgarlı Mahmut: “Dil ile düğümlenen, diş ile çözülmez.” 

Rus düşünür Çehov: “Doğru sözü kimse sevmez.” 

İlk dönem Roma İmparatoru Claudius: “Her bildiğini söyleme, her söylediğini bil.” 

Antik Yunan Filozofu Diyojen: “Neden iki kulağımıza karşılık bir dilimiz var? Çok dinleyelim, az konuşalım diye.” 

Eflatun: “Konuşma, insanın aklını kullanma sanatıdır.”  

Konfiçyus: “Susmak, insanı ele vermeyen sadık bir arkadaştır. Tek bir kelime, bize, karşımızdakinin akıllı mı, aptal mı olduğunu gösterir.”  

Madame De Stael: “Konuşmak bir ihtiyaç, ama susmak bir sanattır.” 

Dipnotlar:

1- İsrâ Sûresi, 34. 2- Saf Sûresi: 2-3.