Sudan, 1956’da İngiltere ve Mısır’dan bağımsızlığını aldığından beri siyasî, ekonomik, toplumsal vd. konularda istikrarsızlıklar yaşamaktadır. 

Ülkede kuruluşundan bu yana 14 darbe, 2 iç savaş ve muhtelif büyüklüklerde ayaklanmalar görülmüştür. Sudan’da son darbe girişimi ise 21 Eylül 2021 Salı günü sabah saatlerinde, başşehir Hartum’da başarısız bir şekilde gerçekleşti. 

Sudan ordusundaki İslâmcı Subayların darbeye kalkıştığı, ancak bunun önlendiği belirtiliyor.

Darbe teşebbüsünün engellenmesinin ardından, Sudan’ın Geçiş Hükümeti niteliğindeki Egemenlik Geçiş Konseyi Sözcüsü ve üyesi Muhammed El-Faki, Sudanlıları “demokratik geçişi korumak” için sokağa çıkmaları çağrısında bulundu. 

Bununla birlikte Geçiş Hükümeti’ndeki askerî figürlerin de, “demokratik değişimi destekleyeceklerini, orduyu İslamcı Subaylardan temizleyecekleri ve birlik ruhunun galip geleceği” kaydediliyor.

Geçiş Hükümeti Başkanı ve Sudan Ordusu Başkomutanı Abdul Fettah El-Burhan 23 Eylül’de “başarısız darbe girişimi içerisinde sivillerin de bulunduğunu ve darbe teşebbüsünde bulunanların İslâmcı olmadıklarını” belirtiyor. 

Başbakan Abdullah Hamdok da “darbede feshedilen Ulusal Kongre Partisi’ne bağlı sivillerin yer aldığına” dikkat çekerek “darbenin eski (El-Beşir) rejiminin taraftarlarınca düzenlendiğine” işaret ediyor. 

Hamdok ile Geçiş Hükümeti’nin unsurlarından Özgürlük ve Değişim Güçleri (ÖDG) liderleri, El-Burhan’ı kastederek “güvenlik sektöründeki reformları geciktirmekle ve İslâmcıları ordudan uzaklaştırmayı reddetmekle” eleştiriyorlar. Çünkü Hamdok ve ÖDG liderleri “benzer durumların geçmişte de yaşandığı ve İslâmcıların iktidarı ele geçirme girişimlerine olanak sağlandığını” aktarıyorlar. Buna karşılık El-Burhan ise, “siyasi güçler arasında farklılığı giderip, güçler arasında mücadeleler durursa İslâmcıların iktidarı ele geçirme fırsatı bulamayacakları” şeklinde değerlendiriyor. Aynı zamanda El-Burhan “ordunun demokratik geçişi desteklediğini ve 4 yıllık geçiş sürecinin ardından genel seçimlerin yapılacağı”nın güvencesini vererek kamuoyunu yatıştırmaya çalışıyor. 

Fakat Sudan’da ordu mensupları tarafından, sokaklarda sivillerin iktidarın tam kontrolünü talep eden vatandaşların dağıttığına dair haberler yayınlanmaya devam ediyor.

Geçiş Hükümeti’nin sivil unsurlarının temsilcileri 26 Eylül’de “demokratik geçişi savunmaya ve askerî liderlerle yüzleşmeye hazır olduklarını” duyurması üzerine El-Burhan da “iktidarı ele geçirme niyetlerinin olmadığını” vurguluyor. Dolayısıyla 21 Eylül’deki başarısız darbe girişiminin, Geçiş Hükümeti içerisindeki sivil ve askerî kanat arasındaki diğer tartışmaları da gün yüzüne çıkardığı yorumlanıyor.

Yine 26 Eylül’de yüzlerce aktivistin eski Sudan Parlamento binası çevresindeki ÖDG merkezinde toplanmaları, binaları korumakla görevli güvenlik güçlerinin geri çekilmesi sonrasında eski rejimin liderlerine ait olduğu iddia edilen 22 tesise el koymalarıyla olayların farklı bir boyuta ulaştığı belirtiliyor. Göstericilerle beraber hareket ettiği ifade edilen El-Faki’nin korumalarının görevden alındığı da kaydedildi.

Geçiş Hükümeti’nin askerî unsurlarının, doğu Sudan’daki stratejik ve ekonomik değeri yüksek tesisleri korumayı reddetmesinin, ordunun iktidarı ele geçirme planının bir parçası olduğu ileri sürülmektedir.

El-Faki, göstericilere “Sudan’ın bağımsızlığının ilân edildiği bu (eski Parlamento binası) kutsal yer, (birilerinin) isterlerse çatışma operasyonlarının merkezi olacak. Herkes için Anayasayı değiştirmeye hazır olduklarını” beyan etti. Protestocular ise, El-Faki’nin konuşmasına “ordu Sudan’ın ordusudur, ordu El-Burhan’ın ordusu değildir” sloganıyla eşlik ettiği aktarılıyor.

Aslında Sudan’da 11 Nisan 2019’da El-Beşir döneminin sona ermesinden itibaren, sivillerin Geçiş Hükümeti’nde askerlerin mevcudiyetlerini kabul etmedikleri tartışması yapıla gelmektedir. Ülkede bugünlerde yaşanan gelişmelerin temelindeki en önemli husus bu tartışmanın giderek şiddetlenmesidir.

ÖDG unsurları merkezlerinde toplantı yapılarak “Anayasa’ya bağlı kalmaya ve güvenlik reformunun yapılması / uygulanması” çağrısında bulundular. Diğer taraftan El-Burhan da “demokratik geçişi taahhüt ederek, ordunun siyasî kutuplaşmadan uzak kalması gerektiğini, ordunun darbe yapmayı düşünmediğini ve 21 Eylül’deki darbe girişimini ordunun engellediğini” vurguladı. Hamdok ise, vatanseverlik çağırısı yaparak “mevcut çatışmanın askerler ile siviller arasında değil, demokratik sivil dönüşüme inananlar ve onu engellemeye çalışanlar arasında olduğunu” ileri sürüyor.

Devlet inşa sürecinin devam ettiği Sudan’da, toplumsal inşa da sürmektedir. 

Geçiş Hükümeti’nin farklı sivil bileşenlerinin ortak paydada buluştukları bir kez daha görülmüştür. Askerî bileşenlerinin ise, demokratik geçişe verdikleri güvencenin, güvenilirliği ölçülecektir. Sudan’da etnik, ideolojik, mezhebî vb. problemler üzerinden çatışmaya varmadan, bir an önce demokratik geçişin tamamlanması zorunluluktur. Ancak protestolar henüz bitmemiştir. Geçiş döneminin sancılarına da yenilerinin ekleneceği kuvvetle muhtemeldir.