Geçtiğimiz günlerde Sosyal Veri’den Ayşe Hümeyra Oduncu’nun 2003-2023 PİSA sınav sonuçlarını analiz eden bir çalışmasını okudum. Önemli olması nedeniyle Oduncu’nun değerlendirmelerini sizlerle paylaşmak isterim.

PISA (Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı), 2000 yılından itibaren OECD tarafından üç yılda bir ülkelerin eğitim seviyelerini ölçmek amacıyla düzenlenen bir testtir. 1961 yılında OECD’ye kurucu üye olarak katılan Türkiye, 2003 yılında ilk defa PISA sınavına girmiştir. PISA sınavı, 15 yaş grubundaki öğrencilerin okuma, matematik ve fen bilgisi alanlarındaki bilgi ve becerilerini ölçen bir testtir. PISA sınavı, öğrencilerin anadilinde gerçekleştirilir ve her öğrenciye farklı soruların denk geldiği bir soru havuzu kullanılır. 

Sınav her üç yılda bir tekrarlanırken, pandemi sebebiyle 2021 yılında yapılamamış ve 2022 yılına ertelenmiştir. 2022 yılına ait sonuçların üç yıllık periyottaki gelişmelerin yanı sıra pandemi döneminin eğitim üzerindeki etkilerini de yansıttığı söylenebilir. Türkiye, 2003’ten itibaren katıldığı tüm PISA sınavlarında sınava katılan OECD ülkelerinin ve tüm ülkelerin puan ortalamasının altında kalmıştır. 2022’de yapılan sınavda ise Türkiye’nin puanı tüm ülkelerin ortalamasının üzerine çıkmış, ancak OECD ortalamasının gerisinde kalmaya devam etmiştir.

Okuma Becerileri

PISA araştırması kapsamında okuma becerisi, metni sesli olarak ifade etmenin ötesinde, okuyucunun belli bir gaye için verilen bir veya daha fazla metindeki bilgiyi içselleştirip birbiriyle ilişkilendirebilmesini ifade eder. Türkiye, matematik ve fen bilimleri alanlarında düzenli bir artış ivmesi yakalamış olsa da bu durum okuma alanında geçerli olmamıştır. 2003’de girilen ilk sınavda Türkiye okuma alanında 40 ülke arasında 32. olurken, 2022’de yapılan sınavda ise 81 ülke arasında 36. sırada yer almıştır. 2015’te 428 olan genel okuma puanı, 2018’de 466 puana yükselmiştir. 2022’de pandemi sonrası yapılan sınavda bu puanda ciddi bir düşüş olmamıştır. İlgili raporlarda pandemi sürecinin kimi ülkeler için bir avantaja dönüştüğü, Türkiye’nin de pandemi sürecini puan kaybeden ülkelere kıyasla daha iyi atlattığı değerlendiriliyor. Bahsedilen sebeplerle Türkiye’nin sıralamasında önemli bir değişikliğin yaşanmadığı dikkat çekiyor.

Matematik Okuryazarlığı

Matematik okuryazarlığı, olguları tanımlamak, açıklamak ve tahmin etmek için kullanılan kavramlar, işlemler, gerçekler ve araçlar bütününü ifade eder. 2003-2022 PISA sonuçlarında, Türkiye’nin matematik alanındaki ortalama puanının 423 ila 454 arasında seyrettiği görülüyor. 2003 ve 2012 arasında artış eğiliminde olan ortalama matematik puanı, 2015’te düşüş göstermiştir. PISA 2018 uygulaması 454 ile en yüksek düzeye ulaşan Türkiye’nin ortalama matematik puanı, 2022’de 1 puan düşüş göstermiştir. PISA 2022’de hem OECD, hem de tüm ülkelerin pandemiden sonraki genel matematik puanlarında düşüş görülürken, Türkiye’nin puanı sabit kalmıştır. Diğer taraftan PISA’nın paylaştığı rapora göre, Türkiye’deki öğrencilerin %39’unun matematik alanında temel yeterliliğe sahip olmadığı görülmüştür. Türkiye’nin matematik alanındaki sırası, 2003 yılında 40 ülkenin katıldığı sınavda 33 iken, 2022’de 81 ülke arasında  39. sırada yer almıştır.

Fen Okuryazarlığı

PISA araştırmasının Fen okuryazarlığı, öğrencilerin olguları bilimsel olarak açıklama, bilimsel sorgulama yöntemi tasarlama ve değerlendirme, verileri ve bulguları bilimsel olarak yorumlama becerilerini değerlendirmektedir. Türkiye’nin 2003-2022 yılları arasında fen alanındaki ortalama puanı 424 ila 476 arasındadır. Türkiye’nin PISA uygulamalarında 2006-2012 yılları arasında artış gösteren ortalama fen puanları, 2015’te 463’ten 425’e düşmüştür. Bununla birlikte, PISA 2018 uygulamasında Türkiye, tüm ülkeler arasında fen alanında ortalama puanını en fazla artıran ülke olmuştur. PISA 2022’de 468 puandan 8 puanlık bir artışla Türkiye’nin fen alanındaki ortalama performansı, 2003’ten bu yana en yüksek düzeye ulaşmıştır. 2003 yılında fen okuryazarlığı alanında 40 ülke arasında 33. sırada olan Türkiye, 2022 yılında 81 ülke arasında 34. sırada yer almıştır.

Genel sıralamalar dikkate alındığında, PISA sonuçları Türkiye’deki eğitimin kalitesinnde eksiklikler olduğunu göstermektedir. Türkiye, tüm ülkeler kategorisinde 30-40 arasında sıralamalarda yer alırken, 40 OECD ülkesi arasında 30’lu sıraların üzerine çıkamamıştır. Puanlamalara göre, Türkiye’deki 15 yaş öğrenci nüfusunun matematik alanında %39’u, fen okuryazarlığında %25’i ve okuduğunu anlamada %30’u asgarî performansı gösterememiştir. 

Türkiye’nin PISA testinde göstermiş olduğu düşük performans, üniversiteye geçiş sınavı sonuçlarında da gözlemlenebilir. PISA testine benzer şekilde adayların temel yeterliliklerini ölçen Temel Yeterlilik Testi’nde (TYT), adaylar Türkçe alanında 40 soruda ortalama 21,4, Temel Matematik alanında 40 soruda ortalama 7,9 ve Fen Bilimleri alanında 20 soruda ortalama 3,4 soruya doğru cevap vermişlerdir. Yeni okullar, yeni derslikler ve her sene yenilenen eğitim materyalleri gibi fizikî alanlarda yaşanan gelişmelere rağmen puan bazında ciddi atılımlar görülmemektedir. PISA sınavlarında en yüksek puanları alan Singapur ve Finlandiya gibi ülkelerin öğretmen yetiştirme konusundaki uzmanlıkları dikkate alındığında başta öğretmen kalitesinin arttırılması olmak üzere öğretim faaliyetlerini iyileştirici çalışmaların yapılması gerektiği anlaşılmaktadır.

Kaynakçalar:

1- https://www.sosyalveri.net/ analiz/turkiyenin-pisa-sinavi-karnesi

2 - Milli Eğitim Bakanlığı. (2024). PISA 2022 Türkiye ön raporu. Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü. https://odsgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2024_01/26152404_pisa2022_rapor.pdf

İntizam Seyda Durgun