Üstad, Risale-i Nur’un pek çok yerinde Cenab-ı Hakk’ın bu kainatı bir sofra-i nimet suretinde yarattığını ve bu nimetleri, Yaratan’ının rızası dairesinde kullanmak gerektiğinden bahsediyor. 

Hepimizin bildiği gibi, insanın nefis mertebelerinin birincisi hayvanî nefstir. Bu mertebede, Cenab-ı Hakk’ın bize hayvandan farklı olarak bahşettiği akıl nimeti sayesinde, bahşedilen nimetleri yerinde kullanmamız gerektiğini adeta cebimize koyduğu yazılı bir pusula ile bildirmiştir. 

İnsan beyni ile hayvan beyninin birbirinden farkı; insanın duygular denilen yeme, içme, barınma, sevgi, şehvet, öfke ve saldırganlık kısmı olan limbik sistemin bir üst merkezi olan muhakememizi sağlayan frontal korteks dediğimiz kısmının bize nasip edilmesidir. O yüzden hayvan korktuğu bir durumdan kendini tehlikeye de atabilecek bir duruma gelebilir, keza hayvan acıktığında nerede ne bulursa alabildiği ölçüde onu alır ve yer. O yiyeceğin kime ait olup olmadığı bakmaz. Dediğimiz gibi bir sıkıntı veya tehlikeli bir duruma düşünce de derhal kendini korumak için ya kaçar ya da saldırır. Ancak insanın beyninin frontal korteks bölgesindeki muhakeme kısmındaki akıl sayesinde elde etmek istediği bir şeyi alıp almaması gerektiği ve öfkelendiğinde karşı tarafa saldırıp saldırmaması gerektiğini muhakeme ederek karar verir. 

İşte bu muhakeme insana bu dünyaya bir imtihan için gönderildiğinin idrakinde olması gerektiğini de öğretmiş olur. Yine Üstad, 23. Söz’ün 1. Mebhasının 4. Noktası’nda “Demek, insan bu âleme ilim ve dua vasıtasıyla tekemmül etmek için gelmiştir.” der. Hayvan için ise, “Demek, hayvanın vazife-i asliyesi taallümle tekemmül etmek değildir ve marifet kesb etmekle terakkî etmek değildir ve aczini göstermekle meded istemek, dua etmek değildir. Belki vazifesi, istidadına göre taammüldür, amel etmektir, ubudiyet-i fiiliyedir.” demektedir. İşte tüm bu terakkiyi de insana sağlayan tahkikî bir imana sahip olmasıdır.

Ayrıca Cenab-ı Hak insan vücudunda da hiç israf olmayan ve her şeyin yerli yerinde kullanıldığı bir iktisad dengesi koymuştur. Mesela, insan aç olduğunda ve oruçlu iken evvela karaciğerdeki glikojen deposundan glukozu harcadıktan sonra vücutta fazladan bulunan ve yapısı bozuk olup vücudun yapı taşında kullanılmayan hücreleri, fagositoz, otofaji ve apoptoz denen bir sistem ile enerjiye dönüştürür. Daha sonra da vücudumuzda depolanmış yağ dokusunu da yıkarak başta kan şekeri dediğimiz glikoza dönüştürerek enerji sağlar. Ayrıca da yine yıkılan yağ dokusundaki yağ hücrelerinden de keton cisimcikleri dediğimiz, özellikle beyin için çok faydalı bir enerji kaynağı olarak kullanır. Ayrıca uykuda iken dahi leptin denilen bir hormon ile vücudumuzdaki fazla olan yağları da yıkarak enerji sağlar.

Yani Kuddüs ismi gereği insanın bulaşık eli değmemek şartı ile hem kâinatta, hem de insanın kendi yapısında hiçbir israf ve kirlilik yoktur.

İşârâtü’l-İ’caz’da sırat-ı müstakim bahsinde Üstad üç kuvve yani duygu olan akıl, gazab ve şehvet için bir sınır koymayıp serbest bırakmış. İmtihan gereği bu üç kuvvenin de üçer mertebesini izah ile akıl kuvvesinin hikmet, gazab kuvvesinin şecaat ve şehvet kuvvesinin de iffet mertebeleri olduğunu izah ederek bunların da muktesid meslek sırrına uygun olan hikmet, şecaat ve iffet dairesinde kalmamız gerektiğini anlatır.

Rabbim bizi istikamet dairesinde muhafaza ve müstakim kılıp iktisada riayet edenlerden eylesin inşallah. Amin.