Kur’an-Kerim’de “İman eden ve salih amel işleyenler” (Bakara Suresi 25) ve “Ancak İmân eden, sâlih ameller işleyenler müstesna (onlar zararda değildir)” (Şuara, 227; Asr, 3) âyetinde “sâlihât” kelimesinin mutlak olarak zikredip, salihâtın neler olduğunun belirtilmemesi hakkında, Sünuhat adlı eserinin ifade-i meram, bölümünde tefsir eden Bediüzzaman Hazretleri; “Kur’ân salihatı mutlak, mübhem bırakıyor. Yani tam izah etmiyor ve serbest bırakıyor, bir sınırlama getirmiyor. Çünkü ahlâk ve faziletler, hüsün ve hayır, çoğu nisbîdirler”; yani göreceli olarak birinde olan bir durum diğerinde tam tersi bir hal alabiliyor. Bunları da altı başlık altında özetleyerek, sonra birer misal ile izahını yapıyor.
Son kısımda da kendisinin birer misal ile izah ettiği bu durumları, sair vaziyetlere de tatbik edebileceğimizi ve bunlardan bir çok hüküm çıkarabileceğimizi de ifade ediyor. (Her birinde birer misal gördüm; istinbat et.). “Neviden nev’e geçtikçe değişir. Sınıftan sınıfa nâzil oldukça ayrılır. Mahalden mahalle tebdil-i mekân ettikçe başkalaşır. Cihet muhtelif olsa muhtelif olur. Fertten cemaate, şahıstan millete çıktıkça mâhiyeti değişir.”
Şimdi bunların bir bir izahını yapalım. “Neviden nev’e geçtikçe değişme” vaziyetini şöyle izah eder: “Meselâ: Cesaret, sehavet, erkekte gayret, hamiyet ve muavenete sebeptir; kadında nüşuze, vakahate, zevç hakkına tecavüze sebep olabilir. Yani erkekte onun fıtratına göre cesaret ve sehavet yani cömertlik ve cesur olmak, güzel bir haslet iken ve de bu haller erkekte, gayreti ve hamiyeti netice verip muavenete yani yardımlaşmaya da vesile olduğu halde; bir kadının fazlaca cömert ve cesur görünmesi fıtratına pek uygun düşmeyecektir toplum nazarında.
Kadında bu hasletlerin bulunması pek çok erkeğin tersine nasıl menfi durumlara yol açar. Bu hâller kadında belirgin ve baskın olduğunda erkeğine nisbeten; onda nüşuze (asi kadınlık durumu), vakahate (arsızlık ve utanmazlık durumları) ve de kocasının da hakkına tecavüze sebep olabilir.
Başka bir yerde Bediüzzaman, kadının erkeğe nisbeten daha az cesur ve biraz cimri olması durumunda da kendi ailelerinin geçimi için mallarını muhafazaya sebep olmaktadır. Ancak acı bir vakıadır ki, bu ahirzaman asrında bu durum adeta tersine dönmüş durumdadır. Yani erkek karısının adeta emir eri olmuş ve evde sözü geçer durumuna düşmüştür. Önceki zamanlarda bazı erkeklerin aşırı derecede despot olup evde ne karısına ve ne de çocuklarına söz hakkı tanımadıklarının bir cezası olarak bu duruma duçar olmuşlardır.
Ayrıca sehavet hasletinin zenginde güzel olduğunu ve fakirlere faydalı olabileceği gibi fakir birinde ise geçim darlığını netice verebileceğini de söyleyebiliriz. Yine hak davasında olan insanların cesur olması durumunda davalarının muvaffakiyetine de vesile olabileceğinin en muşahhas misali başta Peygamber Efendimiz (asm) ve diğer tüm peygamberler ile sahabeler, evliya ve asfiyalar ile son asırda üstadımız Bediüzzaman Said Nursi’dir.