Plasebo etkisini pek çoğumuz duymuşuzdur. Latincede “hoşnut edeceğim” anlamına gelen plasebo, gerçek gibi görünen ancak gerçek olmayan herhangi bir nesne veya tedavidir. Bu nesne, ilaç görünümlü şekerler veya solüsyonlar olabilir. Plasebo ile birlikte olumlu bir sonucu beklemenin ve olumlu sonucun gerçekleşeceğine inanmanın sağlık üzerinde etki oluşturma haline plasebo etkisi denir. Bilimsel anlamda ilk kullanımı 1700’lü yıllarda gerçekleşmiştir. 1940’lı yıllarda İkinci Dünya Savaşı sırasında cerrah olarak görev yapan doktor Henry Beecher, cerrahi müdahale ve tedavide kullandığı morfin ve ağrı kesicilerin tükenmesinin ardından askerlere ilaç olduğunu söylediği tuzlu su solüsyonu vermiştir. Askerlerin yarıya yakını ağrı kesici olduğunu düşündükleri solüsyonun ardından ağrılarının azaldığını söylemişlerdir.

2018’de Oxford Üniversitesi’nin bir çalışmasında kronik sırt ağrısı çeken 117 kişiye güçlü ve yeni bir ağrı kesici denemesi yapılacağı, bazı kişilere de plasebo verileceği söylenmiş, uygulama aşamasında ise katılımcıların tamamına öğütülmüş pirinç tozundan üretilmiş haplar verilmiştir. Bir ay boyunca ilaç olduğunu düşündükleri pirinç tozunu kullanan katılımcıların neredeyse yarısı ağrılarının azaldığını söylemişlerdir. Bu katılımcılar arasında ağrıları nedeniyle tekerlekli sandalyeye mahkum olan, daha önce düzenli olarak ilaç kullanmasına rağmen herhangi bir iyileşme görmeyen 71 yaşındaki bir hastanın, pirinç tozunu kullandıktan sonra ağrılarının azaldığı ve yürümeye başladığı görülmüştür.

Nasıl oluyor da hastalara fizyolojik bir etkisi olmayan nesneler verildiğinde, hastalarda fizyolojik değişiklikler ortaya çıkabiliyor? Bu sorunun cevabını bulmak isteyen doktorlar, beyin görüntüleme teknikleri ile beyinde oluşan reaksiyonları incelediklerinde plasebonun beynin ağrıyla ilişkili bölümündeki aktivasyonu azalttığını ve beyinde ağrı kesici özelliği olan kimyasalların salınmasına yol açtığını görmüşlerdir. 

Yapılan bilimsel çalışmaların ışığında kişinin herhangi bir nesneye yüklediği olumlu anlamın kişinin beden sağlığı üzerinde çok etkili olduğu görülmüştür. Aslında kişinin iyi hissetmesi ve ağrılarının azalması kullandığı nesneden ötürü değil, bu nesnenin pozitif etki edeceği düşüncesinden ötürüdür. İşte bu düşünce kişide umut duygusunun canlanmasına yol açar. Umudun canlanmasına yol açan tek şey sadece iyi olacağı düşüncesi değildir elbette. Doktora karşı hissettiği güven duygusu, doktorun kendisine karşı gösterdiği ilgi, sıcaklık ve şefkat duygusu istenen olumlu sonucun ortaya çıkmasında oldukça etkilidir. Kişi, düşünce ve duygularının sonucunda sebepler dairesinde üzerine düşeni yapmaya çalışarak ilaç olmadığını bilmese de her gün rutin olarak şifa bulma ümidiyle ilaç olduğunu sandığı plaseboyu kullanmış ve şifa bulmak için sorumluluk almıştır.

Özetlemek gerekirse; düşüncelerimiz, bedenimiz üzerinde sandığımızdan çok daha fazla etkiye sahiptir. Olumlu düşündüğümüzde fizyololojik olarak beden sağlığımız olumlu etkilenmekte, bağışıklık sistemimiz güçlenmekte, duygusal anlamda stres ve gerginlik azalmakta ve daha mutlu bir hayat yaşamamız mümkün olmaktadır. Olumsuz düşündüğümüzde ise tam tersi bir durum ortaya çıkmaktadır. Yani işi özü; “Güzel gören, güzel düşünür. Güzel düşünen, hayatından lezzet alır.”