Azamet İfadesi İçin

Allah birdir, tektir, Fert’tir, Ehad’dir, Samed’dir. Ve Kur’ân bütün ayetleriyle Allah’ın birliğini, vahdaniyetini, Ehadiyetini ve Samediyetini ispat eder. Kur’ân’ın en büyük davası hiç şüphesiz “Lâ ilâhe illallah”tır. Yani, “Allah’tan başka İlâh yoktur” hakikatidir. 

Kur’ân’ın ayetleri bizim için hem öğreticidir, hem terbiyecidir, hem kılavuzdur, hem mürşiddir; hem de bize örnek davranış kalıpları verir. Çünkü Kur’ân bizim için nazil olmuştur. 

Kur’ân’da Cenab-ı Hak kendi Yüce Zâtı için bazen “ben”zamirini tercih eder. Bazen de, hiç mecbur olmadığı halde, bazı fiiller için takdir buyurduğu vasıtaları, ifade kapsamına alır ve “biz” zamirini kullanır. 

Bediüzzaman Hazretlerine göre “Biz” ifadesinde gizli olan hikmetlerden bazıları şunlardır:

1-Kur’ân’da “Biz” zamiri bazen “azamet” ifâde eder.1 Meselâ; “Biz yer yüzünü bir beşik ve dağları da onun için bir direk kılmadık mı? Sizi çift çift yarattık! Uykunuzu dinlenme vakti kıldık! Geceyi bir örtü yaptık! Gündüzü geçim sağlama vakti yaptık! Üstünüze yedi kat sağlam gök bina ettik! Parlak ışık veren güneşi var ettik! Taneler, bitkiler ve ağaçları sarmaş dolaş bahçeler yetiştirmek için yoğunlaşmış bulutlardan bol yağmur indirdik!”2 ayetlerinde gelen “Biz” zamirlerinde azamet, izzet ve celâl tecellîlerini görmek mümkün. 

Yani Cenab-ı Hak hem büyük nimetlerini hatırlatıyor, hem bu nimetleri vermenin kendi kudretine, iradesine, ilmine ve merhametine hiç de zor olmadığını beyan ediyor, hem ebedî âlemlerin sayısız nimetlerle dolu olduğunu hissettiriyor, hem de insanları şükre ve verilen nimetleri takdir etmeye davet ediyor. 

Vasıtanın Mükerrem Oluşu

2- Cenab-ı Hak Kelâm sıfatı gereğince peygamberlerine gönderdiği vahiyler söz konusu olunca kulandğı “Biz” zamiri ile; hem vahyin yüksekliğini, hem vahyi tebliğ etmekle görevli meleğin ve peygamberin mükerrem, mübârek, saygın ve mukaddes hüviyetlerini ve vazifelerini, hem de insan hayatı için vahyin ne denli vazgeçilmez olduğunu ifâde etmiş olur. Böylece vasıtanın görevdeki sadâkatini, ismetini, muvaffâkiyetini ve harfiyen emre uygun hareket ettiğini –tabir caizse- alkışlar.  

Meselâ, “Muhakkak ki, insanlar arasında Allah’ın sana gösterdiği gibi hükmedesin diye Kitâb’ı sana hak olarak Biz indirdik.”3 ayetinde; “Allah’ın sana gösterdiği gibi” kelâmında ilham söz konusu olduğundan “ben” zamiri tercih edilmiş ve böylece ilhamların aracısız olduğuna işaret edilmişken; aynı ayette vahyin nüzûlünde “Biz” zamiri telaffuz edilerek, mükerrem vasıtaların görevlerine bağlılıkları takdir edilmiştir.

Edep ve Nezaket İçin

3-Kur’ân bir edep ve nezaket kitabıdır. “Biz” zamirindeki nezaket ve nezahet aslâ göz ardı edilmemelidir. Cenab-ı Hak “Biz” zamirini telaffuz ederek beşeriyete örnek bir davranış modeli sergilemekte; benlik ve enaniyet duygularını çağrıştıran ifadelerin mümkün mertebe nazarımızdan ve hayatımızdan uzak kalmasını irade buyurmaktadır.

Binaenaleyh, biz de tek başımıza yaptığımız işler için genelde “Biz” ifadesini kullanırız; böylece hem benlik ve ene tuzağını elimizle itmiş oluruz, hem de elde ettiğimiz başarıyı ekibimizle paylaşarak gurup şuurumuzu canlı tutarız. Nitekim dinimizin mü’minleri kardeş ilan etmesi4 veya namazları cemaatle kılmaya teşvik etmesi gibi takdir ve emirleri, “Biz” şuuruna vahy-i İlâhînin verdiği önemi gösterir. 

Binaenaleyh, ayetlerinde insanı muhatap alan Kur’ân, “Biz” zamirini telaffuz ederek insana örnek olmuş ve hizmetlerde sosyalleşmenin ve ekip çalışmalarının insan için önemine ısrarla vurgu yapmıştır.  

Dipnotlar: 

1- İşârâtü’l-İ’caz, s. 249.

2- Nebe Suresi: 6-16.

3- Nisa Suresi: 105.

4- Hucurat Suresi: 10.