Burada vicdani adımların zor da olsa ne kadar insan hayatına olumlu katkıları olduğuna dikkatleri çekmek istiyorum. Hacca giderken nefsin zorlandığı görüşmeler, haberleşmeler, helalleşmeler burada adeta büyük meyveye dönüşüyor ve insan ‘iyi ki de o helalleşme adımlarını atmışım’ hissiyatını yaşıyor.

Elbette haccın şahsi ve insanlık alemi noktasında sayısız hikmetlerinden biri de, aralarında dargınlık, kırgınlık olanlarla barışma, yeniden bir görüşme imkanı sağlamasıdır. Bu bir anlamda insan ilişkilerinde temizlenmedir. Böyle adımlar hac ibadetini daha bir iç dinginlik içinde yapmayı netice verir.

Samimi atılacak adımlar insanlar tarafından da affedilmeyi netice verecek böylece kişi üzerinde değişik şekillerde oluşmuş kul hakları giderilmiş, günah yükü azalmış olacak, bütün günah yüklerinden, kirlerinden temizlenmeye katkı olacaktır. Hac sonrası Peygamberimizden müjde ile, anadan yeni doğmuş gibi tertemiz olabilmek elbette ciddi nedamet adımlarına, helalleşme adımlarına ihtiyaç duyacaktır.

Aslında bu adımlar hacdan döndükten sonraki insan ilişkilerinin de zemini olmuş olacaktır.

Özellikle daha çok hukukumuz olan ve olacak olan insanlarla oluşmuş hak ihlalleri için helalleşme huzur toplumu olma noktasında hayatı derecede önemlidir. Nitekim büyüklerinden ellerinden, küçüklerin gözlerinden öperek oluşan aile içi, akrabalar arası sahneler tam bir insanlık sahnesi ve Allah’ın rahmetini celp etme adımıdır bu aynı zamanda nefsi terbiye etme ameliyesidir. Bu adımlara nefis ciddi direnç oluşturacağı için akrabaların, dostların da yardımcı olması ne güzel bir ameldir. Barış ve huzur toplumu herkesin katkılarıyla böyle olacaktır.

***

Arabistan yönetimi bir takım yeniliklere adım atmış. Suudlu gençler ve  kız çocukları iş hayatında yer almış. Havalimanındaki işlemleri onlar yapıyorlar. Bu kadınlara tanınan yenilikler kapsamında araba kullanma serbestisi, iş hayatında yer almaları gibi konuları kapsıyor.

Tabi bu konuları ve serbestiyi çok yetersiz, içeriksiz, göstermelik değerlendirenler de var. Özellikle hac uygulamalarında farklı fikir ve düşüncelerin ifade edilmesi, bir araya gelinebilmesi, farklı toplumların tanışıp, görüşüp ittihat ve dayanışma sağlayabilmeleri konularında gelişmelerin yollarının açılması beklenen adımlardandır.