Tarihçe-i Hayat - page 77

Bu kanaati hâs›l etti¤i o zamanda, ulûm-i müspete de-
nilen bütün fenleri tetebbua bafllayarak pek k›sa bir za-
manda tarih, co¤rafya, riyaziyat, jeoloji, fizik, kimya, ast-
ronomi, felsefe gibi ilimlerin esaslar›n› elde etmifltir. Bu
ilimleri bir hocadan ders alarak de¤il, yaln›z kendi müta-
lâas› sayesinde hakk›yla anlam›flt›r. Meselâ bir co¤rafya
muallimini, mübahaseye giriflmeden evvel yirmi dört sa-
at içerisinde eline geçirdi¤i bir co¤rafya kitab›n› h›fz et-
mek suretiyle, ertesi gün Van Valisi merhum Tahir Pafla-
n›n kona¤›nda onu ilzam eder. Ve yine ayn› surette bir
muaraza neticesinde, befl gün zarf›nda kimya-i gayr-i uz-
vîyi (inorganik kimya) elde ederek, kimya muallimiyle
muarazaya giriflir ve onu da ilzam eder. ‹flte, pek genç
yafl›ndaki mezkûr harikulâdeliklere ve bahr-i umman hâ-
linde bir ilme malikiyetine flahit olan ehl-i ilim, Molla Sa-
id’e “Bediüzzaman” lâkab›n› vermifltir.
Bediüzzaman, Van’da bulundu¤u müddet zarf›nda, o
zamana kadar edindi¤i fikir ve mütalâalar ve ilmî ve dinî
tedris usullerini görmekle ve zaman›n ihtiyac-› zarurîleri-
ni nazar-› itibara almakla, kendisine mahsus bir usul-i ted-
ris icat eder. Bu da, hakaik-› diniyeyi asr›n fehmine uy-
gun en yeni izah ve beyan tarzlar›yla ispat etmek sure-
tiyle talebelerini tenvir etmektir.
Molla Said, Van’da bulundu¤u zamanlarda, baz› hu-
suslarda o havalinin ulemas›na muhalif bulunuyordu. (HA-
fi‹YE) Bu hususlar flunlard›r:
TAR‹HÇE-‹ HAYATI | 77 ‹LK H AYATI
lâkap: ünvan.
mahsus: baflkas›nda bulunma-
yan, bir fleye veya kifliye has
olan.
malikiyet: malik ve sahip olma.
merhum: rahmetli, ölmüfl.
meselâ: misal olarak, örne¤in.
mezkûr: zikredilen, an›lan.
muallim: ö¤retmen.
muaraza: söz mücadelesi.
muhalif: karfl›t.
mübahese: bir konu hakk›nda
konuflma.
müddet: süre.
mütalâa: tetkik, araflt›rma; iyice
düflünülerek verilen karar.
nazar-› itibara almak: dikkate al-
mak.
netice: sonuç.
riyaziyat: matematik bilgisi.
suret: tarz, yol.
flahit: bir durumu, olay› gören; ta-
n›k.
talebe: ö¤renciler.
tarz: usul, yol.
tedrîs: ö¤retme.
tenvir etmek: bir konu hakk›nda
baflkalar›n› ayd›nlatmak.
tetebbu: etrafl›ca araflt›rma, bir
fley hakk›nda genifl bilgi edinme.
ulema: âlimler, ilim sahipleri.
ulûm-i müspete: müspet ilimler.
usûl: metot, tarz, üslûp, flekil.
usûl-i tedris: e¤itim-ö¤retim me-
todu.
vaziyet: hal, durum.
zarf›nda: içerisinde.
HAfi‹YE: Ayn› vaziyet, seksen senelik hayat›nda da devam etmifltir.
as›r: yüzy›l.
astronomi: gök cisimleri ile
ilgilenen ilim.
Bahr-i Umman: Hint Okyanu-
su.
beyan: deliller göstererek is-
patlama.
dinî: din ile ilgili.
ehl-i ilim: ilimle u¤raflanlar.
esas: temel, öz.
evvel: önce.
fehm: anlay›fl, idrak.
fen: ilim.
fikir: düflünce.
hakaik-› diniye: dine ait olan
hakikatler.
hakk›yla anlamak: do¤ru fle-
kilde, tam olarak anlamak.
harikulâdelik: fevkalâdelik,
ola¤anüstülük.
havali: çevre, yöre.
h›fzetmek: ezberlemek.
hoca: ö¤retmen.
husus: mevzu, konu.
icat etmek: yeni bir fley orta-
ya koymak.
ihtiyac-› zarurî: yaflamak için
gerekli olan ihtiyaç.
ilim: bilgi, bilim.
ilmî: ilim ile ilgili.
ilzam etmek: tart›flmada
kuvvetli deliller ve belgeler
öne sürerek karfl›ndakini ce-
vap veremez hâle getirmek.
ispat etmek: delillerle do¤ru-
yu ortaya koymak, kan›tla-
mak.
izah: bir konuyu ayr›nt›lar›yla
ortaya koyma, aç›klama.
jeoloji: yerbilimi.
kanaat has›l etmek: kanaat
getirmek, düflünmek.