ne derece mezkûr insan ordu ve ordugâhndan büyük ve
mükemmel ise, sizin okuyaca¤nz fenn-i askerî mikya-
syla dikkatli ve akl baflnda olanlara o derece küre-i ar-
zn Hâkimini ve Rabbini ve Müdebbirini ve Kumandan-
Akdesini hayretler ve takdislerle bildirir ve tahmit ve tes-
bihle sevdirir.
Hem nasl ki, bir harika flehirde, milyonlar elektrik
lâmbalar, hareket ederek her yeri gezerler; yanmak
maddeleri tükenmiyor bir tarzdaki elektrik lâmbalar ve
fabrikas, fleksiz, bedahetle, elektri¤i idare eden ve sey-
yar lâmbalar yapan ve fabrikay kuran ve ifltial maddele-
rini getiren bir mucizekâr ustay ve fevkalâde kudretli bir
elektrikçiyi hayretler ve tebriklerle tanttrr, yaflasnlar ile
sevdirir. Aynen öyle de, bu âlem flehrinde, dünya
saraynn damndaki yldz lâmbalar-bir ksm, kozmo¤-
rafyann dedi¤ine baklsa-küre-i arzdan bin defa büyük
ve top güllesinden yetmifl defa süratli hareket ettikleri
hâlde, intizamn bozmuyor, birbirine çarpmyor, sönmü-
yor, yanmak maddeleri tükenmiyor. Okudu¤unuz koz-
mo¤rafyann dedi¤ine göre, küre-i arzdan bir milyon
defadan ziyade büyük ve bir milyon seneden ziyade ya-
flayan ve bir misafirhane-i Rahmaniyede bir lâmba ve so-
ba olan güneflimizin yanmasnn devam için, her gün
küre-i arzn denizleri kadar gaz ya¤ ve da¤lar kadar kö-
mür veya bin arz kadar odun y¤nlar lâzmdr ki, sön-
mesin. Ve onu ve onun gibi ulvî yldzlar gaz ya¤sz,
odunsuz, kömürsüz yandran ve söndürmeyen; ve
beraber ve çabuk gezdiren ve birbirine çarptrmayan bir
TARHÇE- HAYATI
| 669
D
ENZL
H
AYATI
seyyar:
gezici; gezen, dolaflan
flek:
flüphe, zan, tereddüt; aksiyle
birlikte iki ihtimalin eflit derecede
bulundu¤u bilgi.
tahmit:
elhamdülillâh deme, bü-
tün övgünün ve hamdin yalnz
Allaha ait oldu¤unu söyleme.
takdis:
Allahn hamde ve övül-
meye lâyk oldu¤unu bildirme,
Allah her türlü kusur ve noksan-
lklardan tenzih etme
tebrik:
kutlama. u¤urlu, hayrl,
mübarek olmasn dileme
tesbih:
Allah bütün kusur ve
noksan sfatlardan uzak tutma,
Sübhanallah deme, Cenab- Hakk
(c.c.) flanna lâyk ifadelerle anma,
Allaha söz, ifl, davranfl ve kalple
içten ibadet etme
ulvî:
yüksek, yüce
ziyade:
çok, fazla, artk
âlem:
dünya, cihan
arz:
yer, dünya
fenn-i askerî:
askerlikle ilgili
bilgi, askerlik sanat ile ilgili
ilim; askerlik sanat.
fevkalâde:
alfllmfltan farkl,
ola¤anüstü, normalin üstün-
de
Hâkim:
her fleye hükmeden,
her fleyi hükmü altnda tutan,
her fleye galip olan Allah
idare:
döndürme, çevirme,
yönetme
intizam:
düzgün olma, düz-
gün dizilme, düzgünlük, ter-
tipli olma.
ifltial:
tutuflma, tutuflup yan-
ma, parlama, alevlenme
kozmografya:
astronominin,
matematik ve fizi¤in yalnz
temel kavramlarndan yarar-
lanarak en belli bafll olaylar
ele alan dal.
kudret:
güç, kuvvet, takat, ik-
tidar
Kumandan- Akdes:
en mu-
kaddes kumandan; Allah.
küre-i arz:
arz küresi, yer yu-
varla¤, dünya, yer küre.
mezkûr:
zikredilen, ad ge-
çen, anlan.
mikyas:
nispet, derece, ölçü
misafirhane-i Rahmaniye:
Rahman olan Allahn kullarn
geçici olarak bulundurdu¤u
misafirhane olan dünya.
Müdebbir:
tedbir alan, ted-
birli, her fleyi önceden düflü-
nen.
Rab:
besleyen, yetifltiren,
verdi¤i nimetlerle mahlûkat
slah ve terbiye eden Allah
