Tarihçe-i Hayat - page 217

alt› sualine alt› tükürük manas›nda verdi¤i makul ve sert
cevaplar›, onun derece-i cesaret ve kemalât ve flecaatini
fiilen göstermektedir.
Hutuvat-› Sitte’yi neflretti¤i zaman, Çanakkale’de mu-
harebe oluyordu. ‹stanbul’un iflgalini müteakip, ‹ngiliz
baflkumandan›na bu eser gösterilir ve Bediüzzaman’›n
bütün kuvvetiyle aleyhte bulundu¤u kendisine ihbar edi-
lir. O cebbar kumandan, idam karar›yla vücudunu orta-
dan kald›rmak istedi ise de; fakat, kendisine Bediüzza-
man idam edilirse bütün fiarkî Anadolu ‹ngilize ebediyen
adavet edece¤i ve afliretler her ne pahas›na olursa olsun
isyan edecekleri söylenmesi üzerine, bir fley yapamaz.
‹stanbul’da, ‹ngilizler, desiseleriyle fleyhülislâm› ve di-
¤er baz› ulemay› lehlerine çevirmeye çal›flmalar›na mu-
kabil; Bediüzzaman, Hutuvat-› Sitte adl› eseri ve ‹stan-
bul’daki faaliyeti ile, ‹ngilizin âlem-i ‹slâm ve Türkler
aleyhindeki müstemlekecilik siyasetini ve entrikalar›n›,
tarihî düflmanl›¤›n› etrafa neflrederek, Anadolu’daki Mil-
lî Kurtulufl Hareketini desteklemifl, bu hususta en büyük
amillerden birisi olmufltu.
Bu hizmetine dair kendi ifadesinden bir parça:
Bir zaman ‹ngiliz devleti ‹stanbul Bo¤az›n›n toplar›n›
tahrip ve ‹stanbul’u istilâ etti¤i hengâmda, o devletin en
büyük daire-i diniyesi olan Anglikan Kilisesinin Baflpapa-
z› taraf›ndan Meflihat-› ‹slâmiyeden dinî alt› sual
soruldu. Ben de o zaman Dârülhikmeti’l-‹slâmiyenin aza-
s› idim.
TAR‹HÇE-‹ HAYATI | 217 ‹LK H AYATI
olgunluklar, mükemmellikler.
kumandan: komutan.
leh: onun taraf›na, ondan yana.
makul: akla uygun, mant›kl›.
mana: anlam.
Meflihat-› ‹slâmiye: ‹slâmî ifllerin
ilmî meseleleri ile u¤raflan devlet
dairesi, fieyhülislâml›k makam›.
muharebe: savafl, harp.
mukabil: karfl›, karfl›l›k.
müstemlekecilik: sömürgecilik.
müteakip: -den sonra, ard› s›ra.
neflir: herkese duyurma, tamim.
neflretmek: yay›nlamak; yay-
mak.
siyaset: politika.
sual: soru.
fiarkî Anadolu: Do¤u Anadolu.
flecaat: yi¤itlik, cesurluk, korku-
suzluk, kahramanl›k.
fleyhülislâm: Osmanl› imparator-
lu¤unda, kabinede sadrazamdan
sonra yer alan ve din ifllerine
bakmakla görevli üye.
tahrip: harap etme, y›kma, k›r›p
dökme.
tarihî: tarihsel; geçmiflten gelen,
unutulmayan.
ulema: âlimler, bilginler.
vücut: varl›k; beden.
adavet: düflmanl›k.
âlem-i ‹slâm: ‹slâm âlemi, ‹s-
lâm dünyas›.
aleyh: karfl›, karfl›t.
amil: etken, sebep.
afliret: göçebe hâlinde yafla-
yan, ço¤unlukla bir soydan
gelen insanlar, kabile, oymak.
baflkumandan: baflkomutan.
cebbar: zorba, zor kullanan.
dair: alâkal›, ait, ilgili.
daire-i diniye: dinî daire, din
ifllerinden sorumlu kurum.
derece-i cesaret: cesaret de-
recesi.
desise: hile, oyun, aldatmaca.
dinî: dine ait, din ile ilgili.
ebediyen: ebedî olarak, son-
suza kadar.
entrika: bir ç›kar sa¤lamak
veya birine zarar vermek
maksad›yla haz›rlanan düzen,
hile, desise.
eser: kitap.
faaliyet: çal›flma, hareket,
gayret.
fiilen: yaparak, hal ve hare-
ketle.
hengâm: zaman, s›ra, vakit.
hizmet: bir u¤urda bir iflin ya-
p›lmas› için çal›flma, o ifl için
gayret gösterme, çabalama.
husus: mevzu, konu.
idam: öldürme.
ifade: anlat›m; aç›klama.
ihbar: haber verme, bildirme.
istilâ: ele geçirme, iflgal etme.
isyan: baflkald›rma, ayaklan-
ma.
iflgal: bir yeri ele geçirme, is-
tilâ etme.
kemalât: faziletler, iyilikler,