takriben bir derece-i hararet tezayüt eylediğinden, mer-
keze kadar iki yüz bin dereceye yakın hararet mevcut olu-
yor. Bu nar-ı merkeziyenin bizim galiben bin dereceye
baliğ olan ateşimizle nispeti iki yüz defa olduğu gibi, meş-
hur hadisteki “Cehennem ateşi ateşimizden iki yüz defa
daha şedittir”
(1)
olan nispetin aynını ispat eder. Hem de
cehennemin bir kısmı zemherirdir.
(2)
zemherir ise, büru-
detiyle yandırır. Hikmet-i tabiiyede sabittir ki, ateş bir de-
receye gelir ki, suyu buz eder. Harareti def’aten bel’ etti-
ği için, bürudetle ihrak eder. demek, umum meratibi ih-
tiva eden ateşin bir kısmı da zemherirdir.
Tembih
Malûm olsun ki, ebede namzet olan âlem-i uhrevî, fe-
na ile mahkûm olan bu âlemin mekayisiyle mesaha ve
muamele olunmaz. Muntazır ol; “Üçüncü Makale”nin
ahirinde ahiret bir derece sana arz-ı didar edecektir…
iŞarET
Umum fünunun gösterdiği intizamın şahadetiyle ve hik-
metin istikra-i tammının irşadıyla ve cevher-i insaniyetin
remziyle ve amal-i beşerin tenahisizliğinin imâsıyla, yevm
ve sene gibi çok envada olan birer nevi kıyamet-i müker-
rerenin telmihiyle ve adem-i abesiyetin delâletiyle ve hik-
met-i ezeliyenin telvihiyle ve rahmet-i bîpayan-ı İlâhiyenin
işaretiyle ve Nebî-i Sadıkın lisan-ı tasrihiyle ve Kur’ân-ı
Mu’ciz’in hidayetiyle, cennetâbâd olan saadet-i uhreviye-
den nazar-ı aklın temaşası için sekiz kapı, iki pencere açı-
lır.
* * *
adem-i abesiyet:
abes olmayış,
lüzumsuz olmayış.
ahir:
son.
âlem-i uhrevî:
uhrevî âlem, ahi-
ret âlemi, ahirete ait âlem.
âmâl-i beşer:
insanın emelleri,
arzıuları.
arz-ı didar:
yüz gösterme, yüzü-
nün güzelli€ini gösterme.
bali€:
ulaşmış, erişmiş.
bel:
ortadan kaldırma, yutma,
emme.
bürudet:
so€ukluk, so€uk olma.
cennetâbâd:
sonsuz cennet.
cevher-i insaniyet:
insanlık cev-
heri, insanlık hasletleri, özellikleri.
def’aten:
birdenbire, bir defada,
âni olarak.
delâlet:
delil olma; alâmet, işaret.
derece-i hararet:
sıcaklık derece-
si, ısı derecesi.
ebed:
sonsuzluk, daimîlik.
enva:
çeşitler, türler, neviler.
fünun:
fenler.
galiben:
üstünlükle, galip olarak.
hararet:
sıcaklık.
hidayet:
do€ru olan, hak olan.
hikmet:
kainattaki ve yaratılışta-
ki gayeleri araştırma.
hikmet-i ezeliye:
Allah’ın her
şeyi yerli yerinde ve bir gayeye
uygun olarak yaratma sıfatı.
hikmet-i tabiiye:
fizik bilgisi.
ihrak:
yandırma.
ihtiva:
içine alma, kapsama.
ima:
işaretle anlatma, üstü kapalı
ifade etme.
intizam:
düzenlilik, düzgünlük.
irşat:
do€ru yolu gösterme, gaf-
letten uyandırma.
istikra-i tam:
olaylardaki ortak
vasıflara dikkat ederek tam bir
netice çıkarmak, etraflı ve tam bir
bilgi almak.
kıyamet-i mükerrere:
tekrarla-
nan kıyamet.
kur’ân-ı Mu’ciz:
mucize olan,
akılları benzerini yapmaktan aciz
bırakan Kur’ân-ı Kerim.
lisan-ı tasrih:
açıklayıcı lisan, an-
lamayı kolaylaştırmak için izah-
larda bulunan ifade.
mahkûm:
kendine hükmolunan,
hükümlü.
mekayis:
mikyaslar, ölçüler.
meratip:
mertebeler, basamak-
lar.
mesaha:
genişlik ölçme, ölçme
(yer).
muamele:
davranma, davranış.
muntazır:
bekleyen, gözeten.
namzet:
aday.
nâr-ı merkeziye:
merkezdeki
ateş.
nazar-ı akıl:
aklın nazarı, aklın
gözüyle bakmak.
Nebî-i Sâdık:
sözünde, işinde
ve vaadinde do€ru olan nebi;
Hz. Peygamber (s.a.v).
nevi:
çeşit, tür.
nispet:
oran, ölçü.
rahmet-i bîpayan-ı ‹lâhiye:
Allah’ın ölçülemeyen, sonsuz
rahmeti.
remz:
işaret, gizli ve kapalı bir
surette ifade etme.
saadet-i uhreviye:
ahiretle il-
gili saadet, ahiretteki mutlu-
luk.
sabit:
ispatlanmış.
şahadet:
şahit olma, şahitlik;
açık alamet, işaret.
şedit:
şiddetli.
takriben:
tahminen, yaklaşık
olarak, aşa€ı yukarı.
telmîh:
hatırlatma, andırma.
telvih:
kastedilen şeyin lazı-
mı olan şeylerden bahset-
mek suretiyle olan kinaye.
temâşâ:
hayretle ve dikkatle
bakma, seyretme.
tenahi:
son bulma, sona er-
me.
tezayüt:
artma, ço€alma, zi-
yadeleşme.
yevm:
gün, yirmi dört saatlik
zaman.
zemherir:
yakıcı, kavurucu
so€uk.
1.
Buharî, 1:142, 162; Keşfü’l-Hafa, 29.
2.
Cem’ü’l-Fevaid, 2:764; Darimî, Sünen, 2:340; Fethu’l-Kebîr, 1:186.
u
nsuru
’
l
-H
akikaT
| 102 | MuhakeMat
