ve Arab ve turan ve İran ve samîleri, yani beraber olan-
ları
(1)
tevhid ederek az zaman içinde bize bir büyük kıy-
met verdiren; ve şahs-ı manevî-i hükûmeti Müslüman
gösteren; ve kanun-i esasînin ruhunu ve on Birinci
Maddeyi muhafaza ile sizi hıns-ı yeminden (yemin boz-
maktan) kurtaran; ve Avrupa’nın eski zann-ı fasitlerini
tekzip eden; Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâmın hate-
mülenbiya ve şeriatının ebedî olduğunu tasdik ettiren; ve
muharrib-i medeniyet olan ve anarşiliğe yol açan
(2)
din-
sizliğe karşı set çeken; ve zulmet-i tebayün-i efkârı ve te-
şettüt-i ârâyı safha-i nuranîsiyle ortadan kaldıran; ve
umum ulema ve vaizleri ittihat ve saadet-i millete ve ic-
raat-ı hükûmeti meşruta-i meşruaya hadim eden; ve ada-
let-i mahzası merhametli olduğundan anasır-ı gayrimüs-
limeyi daha ziyade telif ve rapteden; ve en cebîn ve âmî
adamı en cesur ve en has adam gibi hiss-i hakikî-i terak-
ki ile ve fedakârlık ve hubb-i vatanla mütehassis eden; ve
hâdim-i medeniyet olan sefahat ve israfattan ve havaic-i
gayr-i zaruriyeden bizi halâs eden; ve muhafaza-i ahiret-
le beraber imar-ı dünya etmekle sa’ye neşat veren; ve
hayat-ı medeniyet olan ahlâk-ı hasene ve hissiyat-ı ulvi-
yenin düsturlarını öğreten; ve her birinizi, ey mebuslar,
elli bin kişinin takaza-i hakkında, yani haklarını sizden
dava etmekte tebrie eden; ve sizi icma-ı ümmete küçük
bir misal-i meşru gösteren; ve hüsn-i niyete binaen a’ma-
linizi ibadet gibi ettiren; ve üç yüz milyon Müslümanın
hayat-ı maneviyesine suikasttan ve cinayetten sizi tahlis
eden ol kur’ân-ı Mukaddes’in düsturları
(3)
ünvanıyla
adalet-i mahza:
tam adalet, ger-
çek ve kusursuz adalet.
ahlâk-ı hasene:
güzel ahlâk.
a’mal:
ameller, işler.
âmî:
bilgisiz, cahil.
anasır-ı gayrimüslime:
Müslü-
man olmayan milletler, topluluk-
lar.
binaen:
-den dolayı.
cebîn:
korkak, cesaretsiz.
düstur:
kaide, esas, prensip.
ebedî:
sonsuz, daimî.
hadim:
hademe, hizmetçi.
hâdim-i medeniyet:
medeniyet
yıkıcı, medeniyeti tahrip eden.
halâs:
kurtarma.
hatemü’l-enbiya:
peygamberle-
rin sonuncusu Hz. Muhammed.
havaic-i gayr-i zaruriye:
gerekli
olmayan ihtiyaçlar.
hayat-ı maneviye:
manevî hayat.
hayat-ı medeniyet:
medeniyetin
hayatı.
hıns-ı yemîn:
yeminini bozma, sö-
zünde durmama.
hiss-i hakikî-i terakki:
gerçek iler-
leme hissi.
hissiyat-ı ulviye:
yüksek hisler,
yüce hisler, yüce duygular.
hubb-i vatan:
vatan sevgisi.
hüsn-i niyet:
iyi niyet, temiz kalb-
lilik.
icma-i ümmet:
ümmetin bir konu
üzerindeki görüş birliği.
icraat-ı hükûmet-i meşruta-i
meşrutiyet:
meşru olan meşruti-
yet hükümetinin icraatı, işleri.
imar-ı dünya:
dünyayı bayındır
kılma.
israfat:
israflar, gereksiz harcama-
lar.
ittihat:
birleşme, birliktelik.
kanun-i Esasî:
1876’da kabul edi-
len ilk Osmanlı anayasası.
kur’ân-ı mukaddes:
mukaddes,
kutsal Kur’ân.
mebus:
milletvekili.
misal-i meşru:
doğru örnek.
muhafaza:
koruma.
muhafaza-i ahiret:
ahireti koru-
ma.
muharrib-i medeniyet:
medeni-
yetin yıkıcısı.
mütehassis:
hislenen, duygula-
nan.
neşat:
neşe, sevinç; keyif, zevk.
rapt:
bağlama.
saadet-i millet:
milletin saadeti,
mutluluğu.
safha-i nuranî:
nurlu safha.
samîler:
Orta Doğulular.
sa’y:
çalışma.
sefahat:
yasak şeylere, zevk ve
eğlenceye aşırı derecede düşkün-
lük.
şahs-ı manevî-i hükümet:
hükümeti, devletin idaresini
temsil eden manevî şahıs.
şeriat:
din; dinî hükümler.
tahlis:
kurtarma.
takaza-i hak:
hak arama.
tasdik:
doğrulama, onaylama.
tebrie etme:
temize çıkarma,
aklama.
tekzip:
yalanlama.
telif:
uzlaştırma, bağdaştırma.
teşettüt-i ârâ:
görüşlerin dağı-
nıklığı, görüş ayrılığı.
tevhid:
birleştirme.
Turan:
Orta Asyalılar.
ulema:
âlimler, bilginler.
ünvan:
san, ad.
zann-ı fasit:
yanlış zan.
ziyade:
çok, fazla.
zulmet-i tebayün-i efkâr:
fi-
kirlerdeki aykırılık, uygunsuz-
luk karanlığı.
1.
“Arab” kelimesi ile “Yani beraber olanları” ibaresi gazete ile Hutbe-iŞamiye’de yer alma-
maktadır.
2.
“Ve anarşiliğe yol açan” ibaresi gazete ile Hutbe-iŞamiye’de yer almamaktadır.
3.
“Kur’ân-ı Mukaddes’in düsturları” ibaresi gazete ile Hutbe-iŞamiye’de “Şeriat-ı Garra” ola-
rak geçmektedir.
m
akalâT
| 54 |
Eski said dönEmi EsErlEri
