Peki, eğitim ne zaman başlamalı ve nasıl olmalı ki sonucu verimli olsun?

Bu sorunun cevabını önce Kur’ân-ı Kerîm’e ve sonra da Muallim-i Ekber olan Hz. Peygamberin (asm) sözlerine ve uygulamalarına bakarak alabiliriz.

Resulullah (asm) şöyle buyurmuştur: “Babanın senin üzerinde hakkı olduğu gibi çocuklarının da hakkı vardır.”1

Bu hükmümüzü destekleyen ayrı bir hadis de şöyledir; “Çocuklarınızı iyi eğitin ki yüce Allah sizleri affetsin.”2

Ve sonrasında bu eğitimin nasıl olacağını da Hz. Peygamber (asm) tek tek belirtmiştir; “Çocuk yedi yaşına kadar emredici, yedi yaşından on dört yaşına kadar emre uyan, on dört yaşından sonraki yedi yılda da anne ve babasının istişare tarafı olmalıdır.”3

Şimdi bahsedeceğimiz hadise baktığımızda zamane babalarının hâlini düşünmek bile zor geliyor. 

Resul-i Ekrem (asm) bir gün şöyle buyurmuştur: “Yazıklar olsun ahirzaman babalarına!” Bunun üzerine Ashab sordu: “Yoksa müşrik mi olacaklar?” Peygamberimiz (asm) şöyle buyurdu: “Hayır, Müslüman kalacaklar; ama çocuklarına dini öğretmeyecek ve hatta çocukları dini öğrenmek istediklerinde onlara engel olacak ve onları dünya malı kazanmaya sevk edeceklerdir. İşte ben böyle babalardan uzağım; onlar da benden uzaktırlar.”4 Cenab-ı Hak bizleri bu babalara benzemekten korusun.

Babaların çocuklarının eğitimi ve geleceği konusunda nasıl davranmaları gerekir acaba? Bu konuda İmam Cafer Sadık (ra) şöyle buyurmuştur: “İyi babaların çocuklarına bırakabileceği en büyük miras, servet değildir; güzel eğitim ve ahlâktır.”5

İmam Ali (ra) ise şu şekilde bir tavsiyede bulunmuştur: “Çocuklarınızı kendi zamanınızın âdetlerine göre eğitmekte ısrarcı olmayın; çünkü onlar sizin zamanınızdan başka bir zaman için yaratılmışlardır.”6

Peki, çocuklara verilecek eğitimin şekil ve metodu nasıl olmalıdır?

Bu konuda ise, Hz. İmam Ebu Hasan (ra), çocuğuyla ilgili bir şikâyette bulunan bir adama İmam şöyle buyurdu: “(Çocuğunu eğitmek istiyorsan), onu dövmemelisin; ona küsebilirsin, ama bunu fazla sürdürmemeli ve en kısa zamanda barışmalısın.”7

Yukarıda verilen tavsiye ve metotlara uyulmadığı takdirde acaba çocukların başlarına nasıl bir durumlar meydana gelir? Bu şüphenin cevabını ise, sevgili Peygamberimiz (asm) şöyle belirtmiştir: “Her çocuk İslâm fıtratı üzere doğar. (Yanlış eğitim sonucu) onu Yahudîleştiren, Hıristiyanlaştıran, Mecusîleştiren ve doğru yoldan saptıran anne ve babalardır.”8

Onun bizlerin yapacağı iş, davranması gereken durumu İmam Seccad (ra), çocuklarının eğitimi hususunda yüce Allah’tan şöyle yardım dilemektedir: 

“Allah’ım, çocuklarımı iyi eğitebilmem için bana yardım et.”9

Hz. Peygamber (asm) de şöyle buyurmuştur: “Çocuklarınıza saygılı davranın, onlarla alay etmeyin, onlara hakaret etmeyin, aptal ve cahil gibi lakaplarla onları çağırmayın.”10

Aksi takdirde istemediğiniz huylara sahip olabilir çocuklarınız. Onun için İmam Ali’nin (ra) buyurduğu gibi, “Bir baba çocuğunu eğitirken, onun seviyesine inmelidir.”11

Eğitimin ilk aşamalarında neler öğretilmelidir acaba, diye düşündüğümüzde ise, hemen İmam Muhammed Bakır’ın (ra) tavsiyesi karşımıza çıkıyor; “Çocuklarınıza üç yaşında kelime-i tevhidi, dört yaşında Muhammed Resulullah’ı (asm), beş yaşında kıbleyi ve secde etmesini, altı yaşında rükû ve secdeyi eksiksiz olarak, yedi yaşında abdest alıp namaz kılmayı öğretin.”12

Bunlara ilâve olarak da yine İmam Cafer Sadık’ın (ra) şu şekilde bir tavsiyesi karşımıza çıkıyor: Hz. Lokman, oğluna şöyle buyurdu: Oğlum, gününün bir kısmını kitap okumaya ve ilim öğrenmeye ayır; çünkü kitap okumayı terk edersen, bilgilerini zayi edersin.”13

Dipnotlar

1. Mecmau’z-Zevâid, c. 8, s. 146.

2. Mekarimü’l Ahlâk, s. 255.

3. Vesâilu’ş-Şia, c. 15, s. 195.

4. Müstedrekü”l-Vesâil, c. 2, s. 625.

5. El-Kafi, c. 8, s. 150.

6. İbni Ebu Hadid, Şerh-u Nehci’l-Belağa, 102.  hikmet, s. 267.

7. Biharü’l Envar, c. 23, s. 114.

8. Age., c. 20, s. 88.

9. Hadis-i Terbiyetî, c. 2, s. 96.

10. Age., c. 1, s. 117; el-Kâfi, c. 6, s. 47.

11. Age., c. 1, s. 122.

12. Mekarimü’l-Ahlâk, s. 113.

13. Biharu’l-Envar, c. 1, s. 69.