İnsanın fıtratı, fıtratı üzerine muhafaza edilen aklı ve kalbi, insan her zaman doğruya, iyiliğe ve hayra yönlendirir. Fıtratından uzaklaşan akıl ile kalp; doğrudan, iyilikten, hayırdan ve hakikatten de uzaklaşır.
İnsanı fıtratından uzaklaştıran, yanlışa ve kötülüğe sevk eden nefistir. Yeryüzünün en şereflisi olan insanın en büyük imtihanlarının başında nefsi ile olan imtihanı gelmektedir. Zira insan aldanır, bir kötülük merkezi olan nefis ise daima sınırsız arzuları ve tuzakları ile insanı aldatır.
Kur’ân-ı Kerîm’de “Ben nefsimi temize çıkarmam; çünkü nefis, Rabbimin merhameti olmadıkça, kötülüğü emreder. Doğrusu Rabbim bağışlayandır, merhamet edendir.”1 buyuruluyor.
Nefsin arzusu ve aldatmasıyla nefsin prangalarına kendini teslim eden insan, kötülüğe teslim olmuştur. Kötülüğe teslim olan insan; gözlerini, kulaklarını, kalbini ve insan olma mertebesini kaybetmeye başlar. “And olsun biz, cinler ve insanlardan, kalpleri olup da bunlarla anlamayan, gözleri olup da bunlarla görmeyen, kulakları olup da bunlarla işitmeyen bir çoklarını Cehennem için var ettik. İşte bunlar hayvanlar gibi, hatta daha da aşağıdadırlar. İşte bunlar gafillerin ta kendileridir.”2 “Nefse ve onu düzgün bir biçimde şekillendirip ona kötülük duygusunu ve takvasını [kötülükten sakınma yeteneğini] ilham edene ant olsun ki, nefsini arındıran kurtuluşa ermiştir. Onu kötülüklere gömüp kirleten kimse de ziyana uğramıştır.”3
Üstadımız Bediüzzaman Hazretleri Risale-i Nur’da nefsi şöyle izah eder: “O zatın o sözünden hayli zaman geçtikten sonra, nefsimi dinledim. İşittim ki, aynı sözleri söylüyor. Ve ona baktım, gördüm ki, tembellik kulağıyla şeytandan aynı dersi alıyor. O vakit anladım: O zat o sözü bütün nüfus-u emmârenin namına söylemiş gibidir veya söylettirilmiştir. O zaman ben dahi dedim: Madem nefsim emmâredir. Nefsini ıslah etmeyen başkasını ıslah edemez. 4 Daima kendini beğendirmeye ve sevdirmeye çalışır. Ve kusurunu nefsine almaz, belki avukat gibi kendini müdafaa ve tebrie eyler. 5 Kusurunu görmek istemez.6 Başkalarının kusurlarını görür. Kendini ıslah etmek istemez. Dünya hayatına müştaktır Devekuşu gibidir.7 Kafasını dünyaya sokar, etrafını görmez, göremez, dolayısıyla kördür. O körlük vücudunda zerre-miskal kaldıkça, hakikat güneşinin görünmesine mâni bir hicap olur.8 Düşman istersen nefis yeter. Evet, kendini beğenen belâyı bulur, zahmete düşer; kendini beğenmeyen safâyı bulur, rahmete gider.”9
Nefsinin prangasına mahkûm olmuş bir insan pişmanlık duygusundan mahrum olmuştur. Zira Risale-i Nur’da da az önce okuduğumuz izahta olduğu gibi, nefis kusuru kendisinde görmez ve kendini ıslah etmez. Islah olmayan kötülükte ve yanlışta ısrar eder.
Nefsin arzusu ile insanın kötülükte, yanlışta ve çirkinlikteki ısrarı insana ebedi saadetini kaybettirip Cehenneme götürür. Nefsin ıslahı bir akıl, bir kalp ve bir irade meselesidir. Nefsini kötülükten arındıran, ıslah ve terbiye eden bir insan doğruluktan ve iyilikten emin olur.
Peygamber Efendimizin (asm) duasıyla; “Allah’ım! Nefsime takvayı ver. Nefsimi arındır; onu en iyi arındıracak olan sensin. Onu koruyan da onun sahibi de sensin. Allah’ım! Faydasız ilimden, huşu duymayan kalpten, doymak bilmeyen nefisten ve kabul edilmeyen duadan sana sığınırım.”
Dipnotlar;
1- Yusuf Suresi: 53. 2- Araf Suresi: 179. 3- Şems Suresi: 7-10. 4- Sözler, s. 362. 5- Lem’alar, s. 469. 6- Lem’alar, s. 160. 7- İman ve Küfür Muavazeneleri, s. 143. 8- Mesnevî-i Nûriye, s. 110, 240. 9- Mektubat, s. 399.