Tarihçe-i Hayat - page 145

Tam akl›n›z› bafl›n›za al›n›z, ey mütefekkir ve ak›l sahibi
ve kendini münevver telâkki edenler!
Hâs›l-› kelâm: Biz Kur’ân fiakirtleri olan Müslümanlar,
bürhana tâbi oluyoruz, ak›l ve fikir ve kalbimizle hakaik-›
imaniyeye giriyoruz. Baflka dinlerin baz› efratlar› gibi
ruhbanlar› taklit için bürhan› b›rakm›yoruz. Onun için,
ak›l ve ilim ve fennin hükmetti¤i istikbalde, elbette bür-
han-› aklîye istinat eden ve bütün hükümlerini, akla tes-
pit ettiren Kur’ ân hükmedecek.
Hem de ‹slâmiyet güneflinin inkiflaf›na ve befleri tenvir
etmesine mümanaat eden perdeler aç›lmaya bafllam›fllar.
O mümanaat edenler çekilmeye bafll›yorlar. K›rk befl
sene evvel o fecrin emareleri göründü. Yetmifl bir de
fecr-i sad›k bafllad› veya bafllayacak. E¤er bu fecr-i kâzip
de olsa, otuz-k›rk sene sonra fecr-i sad›k ç›kacak.
Evet, hakikat-i ‹slâmiyetin mazi k›t’as›n› tamamen isti-
lâs›na sekiz dehfletli mâniler mümanaat ettiler.
Birinci, ‹kinci, Üçüncü Mâniler: Ecnebîlerin ceh-
li ve o zamanda vahfletleri ve dinlerine taassuplar›d›r. Bu
üç mâni, marifet ve medeniyetin mehasini ile k›r›ld›, da-
¤›lmaya bafll›yor.
Dördüncü, Beflinci Mâniler: Papazlar›n ruhanî
reislerin riyasetleri ve tahakkümleri, ve ecnebîlerin körü
körüne onlar› taklit etmeleridir. Bu iki mâni dahi fikr-i
hürriyet ve meyl-i taharri-i hakikat nev-i beflerde baflla-
mas›yla zeval bulmaya bafll›yor.
TAR‹HÇE-‹ HAYATI | 145 ‹LK H AYATI
istilâ: kaplama, yay›lma, ele ge-
çirme.
istinat: dayanma, güvenme.
k›t’a: dünyan›n kara parçalar›n-
dan her biri.
mâni: engel.
mânia: engel.
marifet: bilgi, bilme, tan›ma, hü-
ner, anlatma, övme.
mazi: geçmifl zaman; geçen, geç-
mifl olan.
medeniyet: sosyal meselelerde,
ilim, fen ve sanatta daha tekâmül
etmifl geliflmifl cemiyet.
mehasin: güzellikler, iyilikler, iyi
ahlâklar, insana verilen hüsün ve
cemâl.
meyl-i taharri-i hakikat: gerçe¤i
araflt›rma meyli.
mümanaat: engel olmak.
münevver: nurlu, ayd›n.
mütefekkir: insanl›¤›n ve Müslü-
manlar›n problemlerini ve çârele-
rini çok düflünen, âlim kifli.
nev-i befler: insan nev’i, insanl›k,
bütün insanlar.
papaz: kilisenin ruhânî reisi.
reis: baflkan.
riyaset: baflkanl›k.
ruhanî: cisim olmay›p gözle gö-
rülmeyen cin ve melâike gibi bir
mahlûk; ruhâ âit; ruhtan meyda-
na gelmifl melek.
ruhban: Hristiyan din adam›.
flakirt: talebe, yard›mc›.
taassup: fliddetli ve afl›r› ba¤l›l›k.
tâbi: kitap basan.
tahakküm: zorbal›k etme; zorla
hükmetme, mânevî bask›.
taklit: benzetmeye ve benzeme-
ye çal›flmak, benzerini yapmak,
birine benzemeye çal›flmak.
telâkki: anlama, anlay›fl, kabul
etme.
tenvir: nurland›rma, ayd›nlatma.
tespit: belirleme, saptama.
vahflet: korku ve ürküntü, vahflî-
lik, ›ss›zl›k, yabanilik.
zeval: sona erme, yok olma.
befler: insan.
bürhan: birfleyi ispatlamak
için kullan›lan delil, ispat vâs›-
tas›.
bürhan-› aklî: akla dayanan
delil.
cehl: cehalet, bilgisizlik.
dehflet: bir tehlike veya kor-
kunç birfley karfl›s›nda duyu-
lan ürküntü; ola¤anüstü fley-
ler karfl›s›ndaki flaflk›nl›k.
ecnebî: yabanc›; garip, al›fl›l-
mam›fl; baflka milletten olan.
efrat: fertler, kifliler.
emare: delil; iflaret, belirti, iz.
fecir: günefl do¤madan önce
güneflin do¤du¤u yerde mey-
dana gelen ayd›nl›k.
fecr-i kâzip: yalanc› ayd›nl›k;
sabaha karfl› do¤u ufkunda
bir müddet görülen ve daha
sonra da kaybolan ayd›nl›k.
fecr-i sad›k: gerçek ayd›nl›k,
sabaha karfl› do¤u ufkunda
yay›lmaya bafllayan beyaz
ayd›nl›k.
fen: ilim, san’at; mârifet, hü-
ner.
fikr-i hürriyet: hürriyet fikri.
hakaik-› islâmiyet: ‹slâm
dininin hakikaleri, gerçekleri,
do¤rular›.
hakaik-› imaniye: îman hakî-
katleri.
hâs›l-› kelâm: sözün k›sas›.
hüküm: karar, emir, kuvvet,
hâkimlik, âmirlik; irâde, ku-
manda, nüfuz.
inkiflaf: geliflme, aç›lma,
meydana ç›kma; terakkî et-
me.
istikbal: gelecek zaman.