Erzurum ve Sivas Kongresinin adından Anadolu’daki Millî Mücadelenin temsilcisi olarak Heyet-i Temsiliye, 18 Aralık 1919’da Ankara’ya Sivas’tan yola çıktı. Dokuz günlük yolculuktan sonra, nihayet 27 Aralık günü Ankara’ya vasıl oldu.
«
Türkler ile Kürtlerin müşterek bir kaderi var. Yaklaşık bin yıldır birlikte ve iç içe yaşıyorlar. Öylesine kaynaşmışlar ve her yönüyle öyle haşır-neşir olmuşlar ki, artık isteseler de ayrılamazlar. Dolayısıyla, mecburiyetle bir arada yaşamaya devam edecekler.
Son yüz yılda Kürtlerin, Arapların ve bir kısım Türkmenlerin İran’da, Irak’ta, Suriye ve Türkiye’de, yani şu dört ayrı ülkede ve dört parça halinde yaşıyor olmaları, gerçekte kendi tercihleriyle olmuş bir durum değil. Belki, ecnebî devletlerin dayatmasının bir neticesidir. O ecnebîler ki, bölünmüş haritaları cetvelle çizdikten sonra Mayıs 1916’da imzaladıkları Sykes-Picot Anlaşması sonucu söz konusu parça-bölük tabloyu teşkil ettiler. Esasen, bu tarihten önceki durum farklıdır ve bir bütünlük halini arz ediyordu.
Dolayısıyla, şu paçalı tablo sun’îdir, yapmacıktır, kasıtlıdır, gayrı fıtrîdir. Dahası, zalimlerin satranç oyununa açık bir şekilde dizayn edilmiş sınırlar ve haritalardır.
Türkiye’de yaşanan şu üç büyük İslâm unsuru dirayetli davranarak, o yüzyıllık oyunu bozup sun’i haritaları paçavraya çevirebilir. Yeter ki, layıkıyla bir şuurlanma olsun.
Nitekim, Mondros’tan (Ekim 1918) sonra yeni Türkiye’nin kurulmasında, Anadolu’da yaşayan o zamanki Türk ve Kürt temsilcileri bu noktada iyi bir imtihan verdiler. “Lozan’a ayrı ayrı heyetler halinde gelin” diyen ecnebîlerin bütün plânlarını akim bırakacak şekilde ve tam bir müştereklik ruhu içinde hareket ettiler. Dolayısıyla, yeni Türkiye’yi birlikte kurmayı başardılar. İşte bu şuurlu davranışın kısacık bir hikâyesi…
«
Millî Mücadelenin en önemli kilometre taşlarından biri Erzurum Kongresi (23 Temmuz-7 Ağustos 1919) ile hemen ardından 4-11 Eylül tarihleri arasında gerçekleştirilen Sivas Kongresidir.
Bu her iki kongreyi de Karabekir Paşa destekli olarak “Vilâyât-ı Şarkiye Müdâfaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti” organize etti. Bu kongrelerde, bilhassa Kürt ve Türk kökenli temsilciler, tam bir kardeşlik ruhu ile hareket ettiler.
Nitekim, her iki kongrenin de meyvesi olan ilk “Heyet–i Temsiliye”, aynı zamanda ileride Ankara’da teşkil edilecek olan Büyük Millet Meclisi’nin çekirdek kadrosu mahiyetini taşıyordu.
Dolayısıyla, TBMM’nin öncüsü olan “Heyet–i Temsiliye”, Erzurum ve Sivas Kongreleri esnasında belirlendi. Heyetin son şekli, Sivas Kongresinin 7 Eylül 1919 günkü toplantısında gerçekleşti. Aynı gün alınan karar gereğince, 15 kişiden teşkil edilecek olan Heyet–i Temsiliye, nisbeten güvenli ve merkezî bir şehir durumundaki Ankara’da toplanıp vazife yapacak.
İlk Heyet–i Temsiliye’de, Doğu Anadolu’yu temsilen 9 üye, Batı Anadolu’yu temsilen de 6 üye bulunuyordu. Bilâhare, Refet (Bele) Bey de nizamnâmeye uygun olarak 16’ncı üye sıfatıyla Heyet-i Temsiliye’ye dahil olması kabul edildi.
Heyet-i Temsiliye’nin vazife ve selâhiyetleri ise, özetle şu şekilde tanzim edildi: Erzurum ve Sivas Kongresinde alınan kararları uygulamak, kongrenin toplantı halinde olmadığı zamanlarda ise, kongre adına karar vermek. Buna göre:
1. Birleştirilmiş olan Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyetlerinin bir yıldır devam eden yurt genelindeki direniş hareketini koordine etmek.
2. İşgal güçlerini Misak–ı Millî sınırlarından dışarı çıkartıncaya ve zafere ulaşıncaya kadar her türlü mücadeleyi yürütmek.
3. İstanbul’daki Meclis–i Mebusan ile de temas halinde olmak ve gerekli görüşmelerde bulunmak.
4. Gelişmelerden milleti haberdar etmek ve halkı coşturacak neşriyatta bulunmak.
Bu mühim vazifeler, Millet Meclisi’nin açılış günü olan 20 Nisan 1923’e kadar Heyet-i Temsiliye tarafından yürütülmeye çalışıldı.
(Devamı yarın)