Türkiye ve dünya tarihinde iz bırakan, büyük tesirler icrâ eden bazı günler vardır. İşte, “4 Şubat” da tarih seyri içindeki o ender günlerden biridir.
Şimdi, kronolojik olarak tarihteki 4 Şubat günlerine dair tesbit edebildiğimiz vukuat bilgilerinin ilk bölümünü mümkün olduğunca kısaltarak takdim ediyoruz.
★
1783: ABD, Büyük Britanya’ya (İngiltere) karşı vermiş olduğu bağımsızlık mücadelesinde zafer kazandı. İngiltere, 1775’te bu yana ABD topraklarında yaşanan düşmanlık ve çatışmaya son verdiğini resmen ilân etti. (ABD’nin kuzeyinde yer alan ve çok daha geniş topraklara sahip olan Kanada, hâlen de Büyük Britanya’nın kolonisi durumunda olup, sembolik olarak İngiliz Krallığına bağlıdır.)
★
1783: İtalya’da 4 Şubat-1 Mart günleri arasında peşpeşe büyük ve şiddetli depremler meydana geldi. Depremler dizisi sonrasında, ölü ve kayıp sayısının 50 binden fazla olduğu tesbit edildi.
★
1794: Fransa, dünyadaki bütün koloni ve sömürgelerinde köleliği kaldırdığını ilân etti. Bu tarihe kadar köle pazarları bile sektörel bazda çalıştırılıyordu. Ne var ki, resmî olarak kölelik nizamı kaldırılmış olmakla birlikte, Afrika’nın birçok ülkesinde Fransız sömürgeciliği bugün de devam ediyor. Yakın zamanda bu konuda Fransa’yı suçlayan İtalyan Başbakanı Meloni, bu gayr-ı resmî sömürgeciliğe son verilmesini istedi.
★
1871: “Kafkas Kartalı” lâkabıyla meşhur Şeyh Şâmil, ziyaret ve hac fârizası için gittiği Medine’de vefat etti.
★
1878: Meşrutiyet’in 1876’daki ilk ilânında Meclis Başkanı olan Ahmet Vefik Paşa, 4 Şubat 1878’de Sadrazam oldu.
★
1902: Ahrar-ı Osmaniye olarak da bilinen Jön Türkler’in ilk kongresi Paris’te yapıldı. Kongre esnasında, grubun içinde iki ana temâyül ortaya çıktı: Milliyetçi-Merkeziyetçiler ve Adem-i Merkeziyetçi Liberaller. Birinci kısım, Ahmet Rıza’nın başkanlığında toplanırken, Liberaller ise Prens Sabahaddin Beyin etrafında toplandı. İki grubun da Avrupa’da çıkartmış olduğu kendilerine ait gazeteleri vardı: Meşveret ve Mîzan.
1908’de iki rakip parti olarak seçimlere giren bu iki grubun temsil etmiş olduğu siyasî misyon, Cumhuriyet tarihinde “Halkçılar ve Demokratlar” olarak tekrar siyaset sahnesinde karşı karşıya geldiler.
★
1917: İttihat ve Terakki Cemiyetinin siyasî lideri Talat Paşa, Said Halim Paşadan boşalan Sadrazamlık (Başbakanlık) makamına geçti. Sultan II. Abdülhamid’in Hal’li ile Ermeni Tehciri’nin müsebbibi olan Talat Paşa, Masonlar tarafından da “Maşrık-ı Azam” diye kabul ediliyor.
★
1923: Lozan Konferansı kesintiye uğradı. 20 Kasım 1922’de başlayan ilk Lozan görüşmeleri, göstermelik birtakım gerekçelerle 4 Şubat 1923’te aniden kesiliverdi. Kesilmenin zahirî gerekçesi ile hakikî gerekçesi birbirinden farklıdır. İslâmiyetin Türkiye’de nasıl yok edileceğinin plan ve programları devreye sokuldu. Nitekim, 3 Mart 1924’teki ilk icraat, Hilâfetin kaldırılması, Medreselerin kapatılması oldu.
★
1926: İstiklâl Mahkemesinin kararıyla, “Şapka aleyhtarı olup halkı şapka aleyhinde kışkırtmada bulundukları” gerekçesiyle İskilipli Âtıf Efendi ile Babaeski Müftüsü Ali Rıza Efendi zulmen idam edildiler. Birkaç gün önce de Hafız Osman ile Hafız Muharrem, yine aynı gerekçelerle idam edilmişlerdi.
★
1934: Atina’da Türkiye’nin de mecburiyet tahtında dahil edildiği Balkan Paktı imzalandı.
(Devamı yarın)