Geçmişte, mübarek Ramazan ayının gelmesiyle birlikte ilk on gün ‘’hoş geldin ilâhileri‘’ ile karşılanır sonraki on gün en güzel Ramazan İlâhileri seslendirilir ve son on gün ise ‘’Veda İlâhileri’’ ile uğurlanırmış. Bugün de bu geleneğin kısmen de olsa devam ettiğini söyleyebiliriz.
Meselâ Ramazan’ın ilk on günü söylenen hoş geldin ilâhilerinden bir kaçı şöyledir:
Donandı her yer kandiller ile
Doldu camiler efendim mü’minler ile
Zikrü tesbihler saf diller ile
Sana eylerler efendim Şehr-i Ramazan
Hoş safa geldin efendim Şehr-i Ramazan…
Bestekâr ve neyzen M. Hakan Alvan’ın Rast makamında bestelediği şiirinde Aziz Mahmud Hüdai Hz. şöyle diyor:
Nur ile doldu yine kevn-ü mekân
Geldi hoş lütf ile şehr-i Ramazan
Zeyn olup açıldı ebvab-ı cihan
Geldi hoş lûtf ile şehr-i Ramazan
Masiva hubbun aradan çıkagör
Zat-ı bi-çüne Hüdai eregör
Bezm-i vahdette safalar süregör
Geldi hoş lûtf ile şehr-i Ramazan
Tahir Karagöz ise bestesi ve sözleri kendisine ait şiirinde merhaba diyerek karşılar.
Mübarek Ramazan Geldi
Camiler nur ile doldu
Mevlâ bize kerem kıldı
Ayların sultanı geldi. Merhaba.
Saba makamındaki bestesi Kemal Gürses’e ait şiirinde Cüneyt Kosal Ramazan’a hoş geldin diyor:
Savm-ü salâtla şâd oldu diller
Mü’minler açtı Rabbine eller
Resül-i Ekrem ümmeti kullar
Seni söylerler şehr-i Ramazan
Hoş safa geldin şehr-i Ramazan
İsmail Hakkı Bursevî Hz’nin şiirini ünlü bestekâr Hafız Zeki Altun eviç makamında şöyle bestelemiş.
Saye saldı ehl-i iman üstüne
Hamdülillah geldi Mah-ı Ramazan
Doğdu ol nur ehl-i irfan üstüne
Hamdülillah geldi Mah-ı Ramazan
Bağlayıp şeytanı bende vurdular
Cümleten ağyar-ı Hakk’ı sürdüler
Ehl-i Hakk ol ayda Hakk’ı gördüler
Hamdülillah geldi Mah-ı Ramazan
Kıl teravihi Safalar bulagör
Et tesabihi vefalar bulagör
Zikr-ü ta’at nuru ile dolagör
Hamdülillah geldi Mah-ı Ramazan
Bir hoş geldin ilâhisi de Ahmet Remzi Akyürek Dede Efendi’den. Dursun Çakmak’ın acemaşiran makamındaki bestesi şöyle:
Müjde mü’minler size ihsan-ı Rahman’dır gelen
Şanına tazim edin bu mah-ı gufrandır gelen
Masivadan sa’im ol Remzi dilersen vasl-ı Hakk
Rah-ı aşkı kullara talim-i Yezdan’dır gelen
Ramazan’ın ilk on gününün bitiminin ardından şairlerin yazdığı bestekârların bestelediği Ramazan’ın önemini, güzelliğini anlatan ilâhiler söylenir. İşte onlardan bir kaçı.
Halil Çay’ın muhayyerkürdi makamındaki bestesinde sözlerin şairi Şeyh Mehmet Üftade Hz. ‘’orucun kadrini bilmekten‘’ söz ediyor:
Salâdır mü’mine gelsin
Teravih sünnetin kılsın
Orucun kadrini bilsin
Cemalin isteyip Hakk’tan
Oruç yoldur cemaline
Erişince kemaline
Nazar eyle mealine
Cemalin isteyip Hakk’tan
Bir hanım şair, Bedia Kirazoğlu şiirinde Ramazana merhaba diyor:
Yılın bir tek mahısın
Ayların sen şahısın
Mağfiretin rahısın
Mah-ı Gufran merhaba
Rahmet mağfiret sende
Kadir-ü kıymet sende
Aşk-ı muhabbet sende
Mah-ı Sultan merhaba
Aşkî mahlasıyla şiirler yazan merhum Muzaffer Özak Ramazan da gizli Kadir Gecesi’nin muhteşemliğinden bahseder. İhsan Özer ise Rast makamında bestelemiştir:
Süre-i Kadr’de Hakk celle âlâ
Kadrini bildirdi Kadir Gecesi
Lütfuyla fazlıyla ol yüce Mevlâ
Kulunu güldürdü Kadir Gecesi
O gece eyledi Kur’ân-ı inzal
O gece eyledi Cibril’i irsal
Selâmlar gönderdi Rabbi müte’al
Gözyaşın dindirdi Kadir Gecesi
“Bin aydan hayırlı bilin” buyurdu
Kadir’in kadrini bize duyurdu
Mü’mini kâfiri nura doyurdu
Rahmete erdirdi Kadir Gecesi
Ve artık son günlere girildiğinde mübarek Ramazan’a veda ilâhileri söylenmeye başlanır. Sevgiliden, en değerliden ayrılığın hüznüne ilâhiler eşlik eder artık. Acemaşiran makamındaki meşhur ilâhide mü’minler elveda derken hasretin yakıcılığından söz ederler:
Elveda bizden sana ey
Şehri Rahmet elveda
Sen gidersin ille bizi
Yaktı hasret elveda
Nur ile zeyn oldu âlem
Cümle mescidler temam
Zikrü tesbihu teravih
Gitti bunlar elveda
Muzaffer Özak yine Aşkî mahlasıyla yazdığı şiirinde şöyle hüzünlenmektedir:
Hakk emrini ettik eda
Nefsimizi kıldık feda
Kavuştursun bizi Hüda
Şehr-i Ramazan elveda
Ey mah-ı gufran elveda
Oruç mü’minin baş tacı
Dertli gönüller ilâcı
Firkatinse gayet acı
Şehr-i Ramazan elveda
Ey mah-ı gufran elveda
Gafletimiz ma’zür olsun
Günahımız mağfur olsun
İmanımız ma’mür olsun
Şehr-i Ramazan elveda
Ey mah-ı gufran elveda
Bu ayrılık hüznünü biraz olsun dindirecek şey ise bayram’ın geliyor olmasıdır. Bestesini Neyzen M. Hakan Alvan’ın yaptığı şiirinde Muzaffer Ozak merhum hüzün ve mutluluk içeren duygularını terennüm ediyor:
Şarab-ı aşkından nüş ettir ya Rabb!
İçelim imanla bayram edelim
İrci’i hitabın güş ettir ya Rabb!
Göçelim imanla bayram edelim
İmandan Kur’ân’dan ayırma bizi
İlâhî! Haramla doyurma bizi
Yolundan şaşarsak affeyle bizi
Seçelim irfanla bayram edelim
Aşkı’nla bezl eyle sen didarını
Lütfunla sevindir ben didarını
Firdevs-i aşiyan eyle darını
Açalım ihvanla bayram edelim.