noktasnda kendine göre tekemmül ettikten sonra, yani
nur-u hayata çok defa hizmet ve mazhar olduktan sonra
ve hayatî tesbihata medar olduktan sonra flu harap ola-
cak dünyann enkaz içinde, flu zerrat dahi öteki âlemin
binasnda derç etmek mukteza-i adl ve hikmettir. Ve flu
hakikatten pek muazzam bir kanun-u adlin ucu görü-
nüyor.
Hem, madem ruh cisme hâkim oldu¤u gibi, camit
maddelerde dahi kaderin yazd¤ evamir-i tekviniye, o
maddelere hâkimdir; o maddeler, kaderin manevî yazs-
na göre mevki ve nizam alabilirler. Meselâ, yumurtalarn
envanda ve nutfelerin aksamnda ve çekirdeklerin esna-
fnda ve tohumlarn ecnasnda kaderin ayr ayr yazd¤
evamir-i tekviniye cihetiyle, ayr ayr makam ve nur sa-
hibi oluyorlar. Ve o madde itibaryla mahiyetleri
(HAfiYE 1)
bir hükmünde olan o maddeler, hadsiz muhtelif mevcu-
data menfle oluyorlar, ayr ayr makam ve nur sahibi olu-
yorlar. Elbette hidemat- hayatiye ve hayattaki tesbihat-
Rabbaniyede defaatle bir zerre bulunmufl ise ve hizmet
etmifl ise, o zerrenin manevî alnnda o manalarn hik-
metlerini hiçbir fleyi kaybetmeyen kader kalemiyle kay-
detmesi, mukteza-i ihata-i ilmîdir. Ve flunda pek muaz-
zam bir kanun-u ilm-i muhitin ucu görünüyor.
Öyle ise zerreler
(HAfiYE 2)
baflbofl de¤iller.
SÖZLER | 907
O
TUZUNCU
S
ÖZ
hikmet:
gaye, fayda.
kader:
Yaratcnn plan ve progra-
m.
kanun-u adl:
adalet kanunu.
kanun-u ilm-i muhit:
Allahn her
fleyi kuflatan ilminin gere¤i, kanu-
nu.
mahiyet:
bir fleyin asl, hüviyeti.
makam:
mertebe, derece.
manevî yaz:
kader programn
yazan formatlar.
mazhar:
lâyk olma.
medar:
sebep.
menfle:
kaynak.
mevki:
yer, makam.
muazzam:
çok büyük.
muhtelif:
ayr, ayr.
mukteza-i adl ve hikmet:
hik-
met ve adaletin gere¤i.
mukteza-i ihata-i ilmî:
Allahn
her fleyi kapsayan ilminin gere¤i.
mürekkep:
bileflim.
müvellidülhumuza:
hidrojen.
müvellidülmâ:
oksijen.
nizam:
düzen.
nur-u hayat:
hayat aydnl¤.
nutfe:
canllarn üreme suyu.
tekemmül:
geliflme, kemal bul-
ma.
tesbihat- Rabbaniye:
Allaha zi-
kir, tesbih ve dua etme.
teflkil:
flekillenme.
unsur:
hava, su, flk gibi temel
maddeler.
zerrat:
atomlar, zerreler.
zerre:
atom, maddenin en küçük
yaps.
aksam:
ksmlar, bölümler.
camit:
cansz.
cisim:
varlklarn maddî be-
denleri.
defaatle:
çok defa.
derç etmek:
içine almak.
ecnas:
cinsler, türler.
enkaz:
yknt ve süprüntüler.
enva:
türler.
esnaf:
snflar.
evamir-i tekviniye:
Allahn
kâinattaki koydu¤u emrinin
gere¤i olan kanunlar; yaratlfl
kanunlar.
hadsiz:
snrsz.
hakikat:
gerçek.
hâkim:
hükmeden.
harap:
yklp da¤lmfl.
hafliye:
dip not.
hayatî tesbihat:
varlklarn
hayatlarnda yaptklar harika
ifllerle yaratclarn övmeleri.
hidemat- hayatiye:
hayat
hizmetleri.
HAfiYE 1:
Evet, bütün onlar dört unsurdan mürekkeptir. Müvellidülmâ,
müvellidülhumuza, azot, karbon gibi maddelerden teflkil olunuyorlar.
Maddece bir saylabilirler; farklar yalnz kaderin manevî yazsndadr.
HAfiYE 2:
fiu cevap, yedi madem kelimelerine bakar.
