Demek, zerreçünkü âcizdir, yükü nihayetsiz a¤rdr
ve vazifeleri nihayetsiz çokturbir Kadîr-i Mutlakn is-
miyle, emriyle kaim ve müteharrik oldu¤unu bildirir.
Hem, kâinatn nizamat- külliyesini bilir bir tarzda tevfik-i
hareket etmesi ve her yere mânisiz girmesi, tek bir
Alîm-i Mutlakn kudretiyle, hikmetiyle iflledi¤ini gösterir.
Evet, nasl ki bir nefer, takmnda, bölü¤ünde, tabu-
runda, alaynda, frkasnda ve hakeza her bir dairede bi-
rer nispeti ve o nispete göre birer vazifesi oldu¤unu ve o
nispetleri, o vazifeleri bilmekle tevfik-i hareket etmek ni-
zamat- askeriye tahtnda talim ve talimat görmekle bü-
tün o dairelere kumanda eden bir tek kumandan- aza-
mn emrine ve kanununa tebaiyetle oluyor; öyle de, her
bir zerre, birbiri içindeki mürekkebatta birer münasip va-
ziyeti, ayr ayr maslahatl birer nispeti, ayr ayr munta-
zam birer vazifesi, ayr ayr hikmetli neticeleri bulundu-
¤undan, elbette o zerreyi o mürekkebatta bütün nispet
ve vazifelerini muhafaza edip netice ve hikmetleri boz-
mayacak bir tarzda yerlefltirmek, bütün kâinat kabza-i ta-
sarrufunda olan bir Zata mahsustur. Meselâ, Tevfikin
(HAfiYE)
göz bebe¤inde yerleflen zerre, gözün asab- mu-
harrike ve hassase ve flerayin ve evride gibi damarlara
karfl münasip vaziyet almas ve yüzde ve sonra baflta ve
gövdede, daha sonra heyet-i mecmua-i insaniyede her
birisine karfl birer nispeti, birer vazifesi, birer faydas ke-
mal-i hikmetle bulunmas gösteriyor ki, bütün o cismin
SÖZLER | 901
O
TUZUNCU
S
ÖZ
kâinat:
evren, tüm yaratlmfllar.
kemal-i hikmet:
mükemmel fay-
dalar ve neticeler.
kudret:
güç, kuvvet.
kumandan- azam:
büyük ku-
mandan.
mahsus:
özel.
mâni:
engel.
maslahat:
faydalar, menfaatler.
muhafaza:
koruma.
muntazam:
düzenli.
münasip:
uygun.
müteharrik:
hareketli.
nefer:
rütbesiz asker, er.
nihayetsiz:
sonsuz.
nispet:
münasebet, alâka.
nizamat- askeriye:
askerî düzen
ve disiplin.
nizamat- külliye:
büyük ve kap-
saml düzen.
flerayin:
atar damar.
tabur:
dört bölükten meydana
gelen askeri birlik.
taht:
altnda.
takm:
en küçük bir askerî birlik.
talim:
e¤itim.
talimat:
e¤itimler.
tarz:
flekil, biçim.
tebaiyet:
uyma, uyru¤una girme.
tevfik-i hareket:
uygun hareket.
Zat:
Allah.
zerre:
atom, maddenin en küçük
yaps.
âciz:
güçsüz.
alay:
üç taburdan meydana
gelen askeri birlik.
Alîm-i Mutlak:
sonsuz ilim
sahibi Allah.
asab- muharrike:
hareketli
damarlar.
bölük:
takmlardan meydana
gelen bir askeri birlik.
evride:
toplar damar.
hakeza:
bunun gibi.
hassase:
duygular.
heyet-i mecmua-i insaniye:
insann tüm bedeni, duygu ve
azalar.
hikmet:
gaye ve fayda.
kabza-i tasarruf:
avucuna
alp istedi¤ini yaptrma.
Kadîr-i Mutlak:
her fleye gü-
cü yeten, snrsz güç ve kud-
ret sahibi Allah.
kaim:
ayakta durma, varl¤n
devam ettirme.
HAfiYE:
Nurun birinci kâtibidir.
