‹flte bundan sonra k›yamette da¤lar›n da¤›lmas›, se-
mavat›n parçalanmas›, Cehennemin haz›rlanmas› ve
Cennet ehline ba¤ ve bostan vermesini gizli bir surette
ispatlar›na iflaret eder. Manen der: “Madem gözünüz
önünde da¤ ve zeminde flu iflleri yapar; ahirette dahi
bunlara benzer iflleri yapar.” Demek surenin bafl›ndaki
da¤, k›yametteki da¤lar›n hâline bakar ve ba¤ ise ahirde
ve ahiretteki hadîkaya ve ba¤a bakar. ‹flte, sair noktalar›
buna k›yas et; ne kadar güzel ve âlî bir üslûbu var, gör.
Meselâ,
1
o
ABÉ°n
ûn
J r
øs
‡p
n
?r
?o
Ÿr
G o
´p
õr
æn
Jn
h o
ABÉ°n
ûn
J r
øn
e n
?r
?o
Ÿr
G?p
Jr
D
ƒo
J p
?r
?o
Ÿr
G n
?p
dÉn
e -G p
?o
b
(ilâahir) öyle bir üslûb-u âlîde benîbeflerdeki fluunat-› ‹lâ-
hiyeyi ve gece ve gündüzün deveran›ndaki tecelliyat-› ‹lâ-
hiyeyi ve senenin mevsimlerinde olan tasarrufat-› Rabba-
niyeyi ve yeryüzünde hayat memat, haflir ve neflr-i dün-
yeviyedeki icraat-› Rabbaniyeyi öyle bir ulvî üslûp ile be-
yan eder ki, ehl-i dikkatin ak›llar›n› teshir eder. Parlak ve
ulvî genifl üslûbu, az dikkat ile göründü¤ü için flimdilik o
hazineyi açmayaca¤›z.
Meselâ,
¢o
Vr
Qn
’r
G Gn
Pp
Gn
h @ r
âs
?o
Mn
h Én
¡u
Hn
ôp
d r
ân
fp
Pn
Gn
h @ r
âs
?n
°ûr
fG o
ABÉ n
ª°s
ùdG Gn
Pp
G
2
r
âs
?o
Mn
h Én
¡u
Hn
ôp
d r
ân
fp
Pn
Gn
h @ r
âs
?n
în
Jn
h Én
¡«p
aÉn
e r
ân
?r
dn
Gn
h @ r
äs
óo
e
gök ve zeminin Cenab-› Hakk›n emrine karfl› derece-i in-
k›yat ve itaatlerini flöyle âlî bir üslûp ile beyan eder ki:
Nas›l bir kumandan-› azam, mücahede ve manevra ve
ahz-› asker flubeleri gibi mücahedeye lâz›m ifller için iki
ahir:
sonra.
ahiret:
k›yametten sonra kurula-
cak olan âlem.
ahz-› asker:
asker al›m›.
âlem:
dünya.
âlî:
yüce, yüksek.
benîbefler:
insano¤lu.
beyan:
anlatma, aç›klama.
bostan:
bahçe, içinde her türlü
Cennet nimetinin bulundu¤u
Cennet bahçesi.
Cehennem:
ahiretteki yarg›lama-
dan sonra günahkâr kullar›n gire-
cekleri ve azap görecekleri yer.
Cenab-› Hak:
do¤ru, gerçek, Hak-
k›n tâ kendisi olan, fleref ve aza-
met sahibi yüce Allah.
Cennet ehli:
Cennette yaflayan-
lar.
derece-i ink›yat ve itaat:
boyun
e¤me ve emri yerine getirme de-
recesi.
deveran:
dönme.
ehl-i dikkat:
dikkat sahipleri.
hadîka:
bahçe.
hakikî:
gerçek.
hâl:
durum.
haflir ve neflr-i dünyeviye:
k›fl-
tan sonra bahar mevsiminde bü-
tün varl›klar›n toplan›p yeryüzü-
ne da¤›t›lmalar›.
hazine:
k›ymetli fleylerin saklan-
d›¤› sa¤lam yer; ayetteki genifl
manalar.
icraat-› Rabbaniye:
bütün varl›k-
lar› çekip çeviren, idare eden Al-
lah’›n fiilleri ve iflleri.
ilâahir:
sonuna kadar.
ispat:
do¤ruyu delillerle göster-
me.
k›yamet:
dünyan›n sonu.
k›yas:
karfl›laflt›rma.
kumandan-› azam:
en büyük ku-
mandan.
lây›k:
yak›flan.
lâz›m:
gerekli.
manen:
manevî olarak.
manevra:
e¤itim ve deneme için
savafl taklidi olarak yap›lan hare-
ketler.
memat:
ölüm.
meselâ:
örnek olarak.
mücahede:
savaflma, çarp›flma.
mülk:
sahip olunup kullan›lan
fley; Allah’›n emir ve idaresi alt›n-
da bulunan bütün varl›k dünyas›.
Rab:
yaratan, yetifltiren, verdi¤i
nimetlerle mahlûkat› ›slah ve ter-
biye eden Allah.
sair:
di¤er, baflka.
semavat:
gökler.
sure:
Kur’ân-› Kerîm’in ayr›ld›¤›
114 bölümden her biri.
suret:
biçim, flekil.
flube:
bölüm.
fluunat-› ‹lâhiye:
Cenab-›
Hakk›n iflleri, fiilleri; kudsî hâl,
keyfiyet ve kabiliyetler.
tasarruf:
idare etme, istedi¤i
gibi kullanma.
tasarrufat-› Rabbaniye:
bü-
tün varl›klar› çekip çeviren,
idare eden Allah’›n her fleyi
en uygun flekilde kullanmas›.
tecelliyat-› ‹lâhiye:
Allah’›n
verdi¤i nimetlerin ve yaratt›¤›
eserlerin görünmesi.
teshir:
kendine ba¤lama.
ulvî:
yüksek, yüce.
üslûp:
ifade tarz›, anlat›m
flekli.
üslûp-u âlî:
yüksek ve yüce
anlat›m flekli.
zemin:
yer, yeryüzü.
1.
De ki: Ey mülkün hakikî sahibi olan, âlemlerde diledi¤i gibi tasarruf eden Allah’›m! Sen mül-
kü diledi¤ine verir, diledi¤inden de mülkü çeker al›rs›n. (Âl-i ‹mran Suresi: 26.)
2.
Gök yar›ld›¤›nda • Rabbinin emrine boyun e¤di¤inde—ki ona lây›k olan da budur. • Yer
dümdüz edildi¤inde. • ‹çinde ne varsa at›p boflald›¤›nda. • Rabbinin emrine boyun e¤di¤in-
de—ki ona lây›k olan da budur. (‹nflikak Suresi: 1-5.)
604 | SÖZLER
Y
‹RM‹
B
Efi‹NC‹
S
ÖZ
