nasıl biri sual ederse, “devlet ne şey üstündedir?” Ce-
vap verilir: “kılıçla kalem üstündedir.” Veyahut “Mede-
niyet ne ile kaimdir?” “Marifet ve sanat ve ticaret ile” ce-
vap verilir. Veyahut “nev-i beşer ne şey üzerinde beka
bulur?” Cevap ise: “İlim ve amel üstünde beka bulur.”
kezalik, vallahü a’lem, Fahr-i kâinat buna binaen ce-
vap vermiş. Şöyle sual eden zat, “İkinci Mukaddeme”nin
sırrıyla, böyle hakaika zihni istidat kesbetmediğinden, va-
zifesi olmayan bir şeyden sual ettiği gibi; peygamberimiz
de asıl lâzım olan şöyle cevap buyurdu ki: “Yer, sevr üs-
tündedir.” zira, yerin imareti nev-i beşer iledir. nev-i be-
şerden olan
ehl-i kura
’nın menba-ı hayatları ziraat iledir.
ziraat ise, öküzün omuzu üstündedir ve zimmetindedir.
kısm-ı diğerî olan ehl-i sevahilin azam-ı maişetleri, belki
ehl-i medeniyetin büyük bir maden-i ticaretleri balığın
cevfinde ve hutun üstündedir.
(1)
…'
ôn
Ør
dG p
±r
ƒn
L »/
a p
ór
«°s
üdG t
?o
c
meselesine mâsadaktır. Bu, lâtif bir cevaptır. Mizah da
olsa, haktır. zira, mizah etse de yalnız hak söyler. Fara-
za sail keyfiyet-i hilkatten sual etmişse, fenn-i beyanda
olan
(2)
p
Ös
`bn
ôn
ào
ªr
dG p
ôr
«n
¨p
H o
™` p
eÉ°s
ùdG »s
?n
?n
J
kaidesinin üslûb-i hakî-
mânesiyle, lâzım ve istediği cevabı vermiştir. Yoksa has-
ta olan sâil iştiha-i kâzibiyle istediği cevabı vermemiştir.
(3)
p
¢SÉs
æ?p
d o
â«/
bGn
ƒn
e n
»p
g r
?o
b p
ás
?p
gn
’r
G p
øn
Y n
?n
fƒo
?n
Ä°r
ùn
jn
h
bu hakikate
bir beraatü’l-istihlâldir.
MuhakeMat | 89 |
u
nsuru
’
l
-H
akikaT
ehl-i sevahil:
sahilde, deniz veya
göl kenarında yaşayanlar.
Fahr-i kâinat:
kâinatın övüncü,
kâinatın kendisiyle övündü€ü zat
olan Peygamberimiz (asm).
faraza:
farz edelim ki, öyle saya-
lım ki, söz gelişi.
fenn-i beyan:
belâ€at ilminin üç
bölümünden ikinci bölümüdür.
‹fade etme yolları olan teşbih,
mecaz ve kinayeden bahseden
ilim.
hak:
do€ru, gerçek, hakikat.
hakaik:
hakikatler, do€rular, ger-
çekler.
hut:
büyük balık; Balık Burcu.
ilim:
bilgi, marifet.
imaret:
mamur etme, bayındırlık.
istidat:
kabiliyet, yetenek.
iştiha-i kâzip:
yalancı açlık.
kaide:
kural, esas, düstur.
kaim:
ayakta duran, var olan.
kesbetme:
kazanma.
keyfiyet-i hilkat:
yaratışın keyfi-
yeti, nasıl meydana geldi€i.
kezalik:
keza, bu da öyle, böyle-
ce.
kısm-ı di€erî:
di€er kısım.
lâtif:
güzel, hoş.
maden-i ticaret:
ticaret kayna€ı.
mahmil:
izah tarzı, bir ibareye
yüklenilen mana ihtimallerinden
her biri.
mahrek-i senevî:
Dünyanın bir
yıllık dönüşünde güneşin etrafın-
da çizdi€i daire.
marifet:
bilme, derin bilgi.
masadak:
do€rulayıcı, tasdik et-
mek.
medeniyet:
ilim, teknik, sanayi
ve ticaretin nimetlerinden gerçek
anlamda yararlanarak, bolluk, gü-
venlik ve rahatlık içinde yaşayış.
menba-ı hayat:
hayatın ana un-
suru, hayat kayna€ı.
mesele:
önemli konu.
mizah:
bazı düşünceleri nükte,
şaka veya takılmalarla süsleyip
anlatan bir yazı çeşidi.
mukaddeme:
başlangıç.
mukadder:
takdir edilmiş.
nev-i beşer:
insano€lu, insanlar.
sail:
sual eden, soran.
sevr:
öküz, bo€a; Öküz Burcu,
Bo€a Burcu.
sır:
gizli hakikat, bir şeyin dikkat
ve tecrübe ile anlaşılan en ince
yanı.
üslûb-i hakîmâne:
hikmet dolu
üslup.
vallahü a’lem:
Allah bilir.
vazife:
görev.
zat:
kişi, şahıs.
zimmet:
üslenilen, yerine getiril-
mesi gereken şey.
ziraat:
ekincilik, çiftçilik, tarım.
1.
Bütün av, yaban eşeğinin karnındadır. (Yani onu yakalayan kimsenin başka şeye ihtiyacı
kalmaz.)
2.
Beklenilmeyen şeyi işitmek.
3.
Sana yeni doğan aylardan soruyorlar. De ki: Onlar insanlar için birer zaman ölçüsüdür. (Ba-
kara Sûresi: 189)
amel:
iş, uygulama, yapma.
arz:
yer, dünya.
azam-ı maişet:
geçimin en
büyük kısmı.
beka:
bakîlik, ebedîlik, son-
suzluk.
beraatü’l-istihlâl:
bir kitabın,
bir şiirin veya bir makalenin
başında, içindekiler hakkında
toplu bir fikir verecek surette
güzel sözler kullanma.
binaen:
-den dolayı, bu se-
bepten.
burç:
güneş sisteminde yer
alan on iki takım yıldızın her
biri.
cevf:
boşluk, oyuk, çukur, iç
boşlu€u.
ehl-i kura:
köylü, köyde
yaşayan; tarımla uğraşan.
ehl-i medeniyet:
şehirliler,
şehir halkından olanlar, uy-
gar, görgülü, kibar ve nazik
insanlar.
