(1)
n
ƒo
g s
’p
G n
Oƒo
Lr
ƒn
e n
’
diye aşkın sekriyle ve o şevk-i beka ve
lika ve visalin muktezasıyla, gayet zevkli bir meşreb-i hâ-
li, vahdetülvücutta bulunduğunu tasavvur ederek, müthiş
firaklardan kurtulmak için, o vahdetülvücut meselesini
melce ittihaz etmişler.
demek birinci sebebin menşei, aklın eli gayet geniş ve
gayet yüksek olan bazı hakikat-i imaniyeye yetişmediğin-
den ve ihata edemediğinden ve aklın iman noktasında
tamamıyla inkişaf etmediğinden; ve ikinci sebebin men-
şei, kalbin aşk noktasında fevkalâde inkişafından ve ha-
rikulâde inbisatından ve genişliğinden ileri gelmiştir.
Amma sarahat-i kur’âniye ile, veraset-i nübüvvetin
evliya-i azîmesi ve ehl-i sahve olan asfiyanın gördükleri
mertebe-i uzma-i tevhidî ise, hem çok yüksektir, hem ru-
bubiyet ve hallâkıyet-i İlâhiyenin mertebe-i uzmasını,
hem bütün esma-i İlâhiyenin hakikî olduklarını ifade edi-
yor. Ve esasatını muhafaza edip ve ahkâm-ı rububiyetin
muvazenesini bozmuyor. Çünkü, derler ki: Cenab-ı Hak,
ehadiyet-i zatiyesiyle ve mekândan münezzehiyetiyle be-
raber, her şey bütün şuunatıyla doğrudan doğruya ilmiy-
le ihata ve teşhis edilmiş ve iradesiyle tercih ve tahsis
edilmiş ve kudretiyle ispat ve icat edilmiştir. Bütün kâina-
tı bir tek mevcut gibi icat ve tedbir ediyor. Bir çiçeği
kolaylıkla halk ettiği gibi, koca baharı o sühuletle halk
eder; bir şey bir şeye mâni olmaz. teveccühünde tecezzi
yok. Aynı anda her yerde kudret ve ilmiyle tasarruf nok-
tasında bulunuyor. tasarrufunda tevzi ve inkısam yok.
ahkâm-ı rububiyet:
rububiyetin
hükümleri, emirleri.
asfiya:
safiyet, olgunluk ve takva
sahipleri.
Cenab-ı Hak:
Hakkın tâ kendisi
olan şeref ve büyüklük sahibi Al-
lah.
ehadiyet-i zatiye:
Allah’ın zatına
ait birlik, teklik.
ehl-i sahve:
uyanık hâlde, aklı
başında bulunanlar.
esasat:
esaslar, temeller.
esma-i İlâhiye:
Allah’ın isimleri.
evliya-i azîme:
büyük velîler.
firak:
ayrılık, hicran.
hakikat-i imaniye:
imana ait ha-
kikat, doğruluk.
halk etmek:
yaratmak.
hallâkıyet-i İlâhiye:
Allah’ın ya-
ratıcılığı.
harikulâde:
olağanüstü, şaşırtıcı
derecede.
icat:
vücuda getirme, yoktan ya-
ratma.
ihata:
içine alma; tam kavrama;
kuşatma.
inbisat:
genişleme, yayılma.
inkısam:
kısımlar, bölümler.
inkişaf:
gelişme, açılma, meyda-
na çıkma; terakki etme.
irade:
isteme, arzu etme, bir şeyi
yapmak veya yapmamak için
olan güç.
ispat etme:
doğruyu delil göste-
rerek meydana koyma, kanıtla-
ma.
ittihaz etme:
kabul etme, edin-
me.
kudret:
güç, takat; Cenab-ı Hak-
kın bütün kâinata hükmeden
ezelî ve ebedî kudsî sıfatı.
lika:
kavuşmak, buluşmak, gö-
rüşmek.
mâni:
engel.
mekândan münezzeh:
mekân-
dan bağımsız olma.
melce:
sığınak, sığınılacak yer, il-
tica edilecek yer.
menşe:
bir şeyin çıktığı yer, kay-
nak.
mertebe-i uzma:
en büyük mer-
tebe, derece.
mertebe-i uzma-i tevhidî:
tevhi-
din en büyük mertebesi, Allah’ın
bir olması gerçeğinin en büyük
derecesi, bunun varlıklarda en
büyük oranda gözlenmesi.
meşreb-i hâl:
hâl ve gidiş.
mevcut:
var olan, vücut sahibi,
varlık.
muhafaza etmek:
korumak.
mukteza:
gereken, lâzım gelen.
muvazene:
ölçülülük, dengeli ol-
ma.
rububiyet:
Cenab-ı Hakkın her
zaman, her yerde ve her mahlû-
ka muhtaç olduğu şeyleri verme-
si, terbiye ve idare etmesi.
sarahat-i kur’âniye:
Kur’ân’-
ın açıklamaları.
sekir:
sarhoşluk, kendinden
geçiş.
sühulet:
kolaylık.
şevk-i beka:
sonsuzluk arzu-
su, isteği
şuunat:
şuunlar, olaylar, hâl-
ler; emir ve kasıttaki istekler.
tahsis etme:
belli bir maksat
için kullanma, bir şeye özel
kılma.
tasarruf:
bir şeyin sahibi
olup, idare etme, mülkünü is-
tediği gibi kullanma.
tasavvur etme:
düşünme,
tasarlama.
tecezzi:
bölünme, parçalan-
ma.
tedbir:
önlem alma, yönetim.
teşhis etme:
belirleme, şekil
verme, seçme, ayırma.
teveccüh:
yönelme, sevgi, il-
gi.
tevzi:
dağıtma, paylara ayır-
ma.
vahdetülvücut:
vücudun bir-
liği; varlığın tek olduğunu, her
şeyin bir olan Allah’ın değişik
görünüşleri olduğuna inanma
temeline dayanan tasavvufî
düşünce
veraset-i nübüvvet:
pey-
gamber vârisi.
visal:
vasıl olma, kavuşma,
ayrılıktan kurtulma.
o
n
S
ekizinci
m
ekTup
| 144 | Mektubat
1.
Ondan başka hiçbir varlık yoktur.
