vazifemiz ise istihrac-ı esrar-ı kur’âniye olduğundan, mev-
cut mesaili nakil değildir; gücenme, tafsilât veremiyorum.
Yalnız bu kadar derim ki:
letaif-i Aşereyi İmam-ı rabbanî (
rA
) kalb, ruh, sır, ha-
fî, ahfa, insanda anasır-ı erbaanın her bir unsurdan o un-
sura münasip bir lâtife-i insaniye tabir ederek seyr-i sü-
lûkta her mertebede bir lâtifenin terakkiyat ve ahvalinden
icmalen bahsetmiş.
Ben kendimce görüyorum ki, insanın mahiyet-i cami-
asında ve istidad-ı hayatiyesinde çok letaif var; onlardan
on tanesi iştihar etmiş. Hatta hükema ve ulema-i zahiri-
ye dahi, o letaif-i Aşerenin pencereleri veya numunele-
ri olan havass-ı hamse-i zahire ve havass-ı hamse-i bâtı-
na ile o letaif-i Aşereyi başka bir surette hikmetlerine
esas tutmuşlar.
Hatta avam ve havas beyninde tearüf etmiş olan insa-
nın letaif-i aşeresi, ehl-i tarikın letaif-i aşeresiyle münase-
bettardır. Meselâ, vicdan, asap, his, akıl, heva, kuvve-i
şeheviye, kuvve-i gadabiye gibi letaif kalb, ruh ve sırra ilâ-
ve edilse, letaif-i Aşereyi başka bir surette gösterir. da-
ha bu letaiften başka, saika ve şaika ve hiss-i kablelvukuu
gibi çok letaif var. Bu meseleye dair hakikat yazılsa, çok
uzun olur. Vaktim de kısa olduğundan, kısa kesmeye
mecbur oldum.
senin ikinci sualin olan mana-i ismî ile mana-i harfînin
bahsi ise, ilm-i nahvin umum kitapları başlarında o me-
sele izah edildiği gibi ilm-i hakikatin sözler ve Mektuplar
Lem’aLar | 285 |
o
n
a
lTıncı
l
em
’
a
Kur’ân’ın sırlarından çıkarımlar.
iştihar:
şöhret bulma.
izah:
bir konuyu ayrıntılarıyla or-
taya koyma.
kuvve-i gadabiye:
hiddet, öfke
duygusu.
kuvve-i şeheviye:
dünya zevkle-
rine istek duygusu; yeme, içme,
konuşma, uyuma istek ve hissi gi-
bi kabiliyetler.
lâtife:
kalbe bağlı hassas bir duy-
gu.
lâtife-i insaniye:
insanî duygular,
lâtifeler.
letaif:
manevî duygular.
letaif-i aşere:
on lâtif duygu.
mahiyet-i camia:
çok manaları,
vasıfları içinde toplayan mahiyet.
mana-i harfî:
bir şeyin yaratıcısı-
na bakan, onu tarif eden ve tanı-
tan manası.
mana-i ismî:
bir şeyin bizzat ken-
disine bakan ve kendisini tanıtan
manası.
mecbur:
zorunda kalma.
mertebe:
derece, basamak.
mesail:
meseleler.
meselâ:
örneğin.
mesele:
önemli konu.
mevcut:
var olan.
münasebettar:
ilgili, alâkalı.
münasip:
uygun.
nakil:
nakletme.
numune:
örnek, misal.
ruh:
hayatın temeli ve sebebi olan
manevî varlık.
saika:
sevk eden, sürükleyen, se-
bep.
seyr-i sülûk:
ruhun manevî ma-
kamlardaki seyir ve seyahati.
sır:
Cenab-ı Hakkın isim ve sıfatla-
rına ait gizli hakikatlerin göründü-
ğü kalbdeki duygu, gizli hakikat.
sual:
soru.
suret:
biçim, tarz.
şaika:
istek uyandırıcı.
tabir:
ifade.
tafsilât:
tafsiller, açıklamalar, izah-
lar.
tearüf:
bir şeyin herkes tarafın-
dan bilinmesi.
terakkiyat:
terakkiler, yükselişler.
ulema-i zahiriye:
Kur’ân’ın zahir
manalarına göre hakikatleri de-
ğerlendiren âlimler.
umum:
bütün.
unsur:
esas, asıl, madde.
vakit:
zaman.
vazife:
görev.
vicdan:
iyiyi kötüden, hayrı şer-
den ayırt etmeye yardımcı olan
ahlâkî duygu.
ahfa:
çok gizli, ruhun derinlik-
lerinde olan bir his, ahfa lâti-
fesi mertebelerin en sonunda
ve en yüksek mertebede ola-
nıdır.
ahval:
hâller, durumlar.
anasır-ı erbaa:
dört temel un-
sur; hava, su, toprak, ışık.
asap:
sinirler ve damarlar.
avam:
yüksek tabakadan ol-
mayan; normal sıradan halk
tabakası.
bahis:
mevzu, konu.
bahsetme:
üzerinde konuş-
ma.
dair:
alâkalı, ait.
ehl-i tarik:
tarikat ehli, kalbi-
ni dünyanın fânî işlerinden
ayırıp, Allah sevgisi ile bağla-
yan kimseler.
esas:
asıl, temel.
hafî:
gizli.
hakikat:
gerçek.
havas:
marifet ve yaşayışça
üstün olan, üst tabaka.
havass-ı hamse-i bâtına:
kal-
be bağlı beş duygu:
havass-ı hamse-i zahire:
za-
hirî beş duygu:
heva:
nefsin zararlı ve günah
olan arzuları.
hikmet:
gizli sebep, İlâhî ga-
ye.
hiss-i kablelvuku:
bir şeyin
meydana gelmeden önce his-
sedilmesi.
hükema:
âlimler, filozoflar.
icmalen:
kısaltarak, kısaca,
özetle.
ilâve:
ekleme, katma.
ilm-i hakikat:
hakikat ilmi.
ilm-i nahiv:
Arabca dil bilgisi.
istidad-ı hayatiye:
hayatî ka-
biliyetler.
istihrac-ı esrar-ı Kur’âniye:
