istilzam etmez. Binaenaleyh, ihtisar için ortadan kaldırı-
lan cümlelere müracaat etmekle, bu
lüzûm’
u arayıp bu-
lacağız. Şöyle ki:
1. Muarazanın yapılmamasından, kur’ân’ın i’cazı lâ-
zım gelir.
2. kur’ân’ın i’cazından, Allah’ın kelâmı olduğu lâzım
gelir.
3. Allah’ın kelâmı olduğundan, emirlerine imtisal lâ-
zım gelir.
4. emirlerine imtisalden, ibadetin yapılması lâzım ge-
lir.
5. İbadetin yapılması, ateşe girmemeye vesiledir.
İşte bu cümlelerin arasında bulunan
lüzum’
ların silsile-
sinden,
(1)
Gƒo
?s
JÉn
a
ile
(2)
Gƒo
?n
©r
Øn
J r
ºn
d r
¿p
G
arasındaki o gizli
lüzum
tezahür eder. Ve bu yapılan icaz ve ihtisardan, i’cazın bir
şuaı meydana gelir.
(3)
o
In
QÉn
ép
ër
dGn
h ¢o
SÉq
ædG Én
go
Oƒo
bn
h »/
às
`dn
G
: kur’ân-ı kerîm, onları
(4)
n
QÉs
ædG Gƒo
?s
JÉn
a
cümlesiyle tehdit ettikten sonra,
(5)
n
QÉn
f
keli-
mesinin bu cümle ile vasıflandırılmasıyla da o tehdidi te’kit
ve teşdit etmiştir. zira, odunu insanlar ile taşlar olan bir
ateşin heybeti, dehşeti ve havfı daha şedittir.
Ve keza, bu cümle ile sanemlere ibadet yapanları ze-
cir ve men etmeye işaret yapılmıştır. Şöyle ki:
müracaat:
başvurma, danışma.
sanem:
put, Allah’tan başka tapı-
nılan şey.
silsile:
seri, dizi.
şedit:
şiddetli.
şua:
ışın, ışık hüzmeleri.
tehdit:
korkutma, gözdağı verme.
te’kit:
kuvvetlendirme, sağlamlaş-
tırma.
teşdit:
şiddetlendirme.
tezahür:
görünme, belirme, orta-
ya çıkma.
vesile:
yol, vasıta, sebep.
zecir:
önleme, yasak etme, yasak-
lama.
binaenaleyh:
bundan dolayı,
bunun üzerine.
dehşet:
büyük korku hâli,
korkma, ürkme.
havf:
korku, korkma.
heybet:
huşu, korku, haşyet.
icaz:
az sözle çok mana ifade
etme.
i’caz:
mu’cizelik, insanların
benzerini yapmaktan âciz kal-
dıkları şeyi yapmak.
ihtisar:
kısaltma, özetleme.
imtisal:
emre tamamen uy-
ma, gerekeni yapma, alınan
emre boyun eğme.
istilzam:
gerekli görme, lü-
zumlu görme.
kelâm:
söz, lafız.
keza:
böylece, aynı şekilde.
menetmek:
yasak etme, en-
gelleme.
muaraza:
birbirine karşı gel-
me, söz ile karşılıklı mücade-
le.
1.
Sakının…. (Bakara Suresi: 24.)
2.
Eğer bunu yapamazsanız... (Bakara Suresi: 24.)
3.
Yakıtı insanlar ve taşlar olan Cehennem ateşi. (Bakara Suresi: 24.)
4.
Cehennem ateşinden sakının. (Bakara Suresi: 24.)
5.
Ateş.
İşaratü’l-İ’caz | 299 |
n
üBüvveT
h
akkında
