Böylece, 2011’de başlayan Arap Baharı/Uyanışı’nın Suriye’deki evresi kimilerine göre tamamlandı, kimilerine göre de yeni bir döneme girdi. Bir de, Esad’ın uzun süredir Rusya ve İran’a yönelik oynadığı rol de sonlandı.

Yine Suriye devrik Devlet Başkanı Beşşar Esad’ın ailesiyle birlikte Rusya’ya sığındığı haberleri, Rus Haber Ajansı TASS tarafından 8 Aralık 2024’te saat 21:24’te teyit edildi. Ayrıca Esad’ın ülkeden ayrılmadan önce, Suriye Başbakanı Muhammed Gazi El-Celali’ye “iktidarın, muhaliflere barışçıl bir şekilde devredilmesini denetlemek için Şam’da kalması yönünde talimat verdiği” de kaydediliyor. Muhalifler de 1 yıllık geçiş süreci öngörüyorlar.

Esad’ın Rusya’ya sığınmasına rağmen, Moskova’da Suriye Büyükelçiliği’ndeki Suriye bayrağının indirilmesine, Rusya makamlarının her hangi bir müdahalede bulunmaması önemli. Bu durum, Moskova’nın, Suriye’deki muhtemel yeni yönetimi kabullendiğini ve Suriye’deki Rus üsleri hakkında şimdiden muhaliflerle görüşmelere başladığı gelen bilgiler arasında.

Rusya’nın ağırlıkta Ukrayna’yla meşgul olması; İsrail’in 7 Ekim 2023’te Gazze’yi işgali ve ardından savaşı Lübnan’a genişletmesi, İsrail’in İran destekli Hizbullah’la savaşa başlamasıyla, Hizbullah’ın Şam’ı destekleyememesi; İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’nin 19 Mayıs 2024’te helikopterinin düşürülerek öldürülmesi; Tahran’da 31 Temmuz 2024’te Hamas Siyasî Büro Başkanı İsmail Haniye’nin öldürülmesi; İsrail saldırılarıyla Beyrut’ta Hizbullah lideri Hasan Nasrallah’ın öldürülmesi ve İran’ın sosyo-ekonomik problemleri, vb. gelişmelerin ardından muhalifler başarılı oldular. Bu başarıda en önemli husus Rusya, İran ve İran’ın desteklediği Hizbullah’ın Esad’a gereken desteği verememeleri kuvvetle muhtemeldir.

Zaten muhaliflerin, Şam’ı ele geçirdikleri 8 Aralık 2024’te Hizbullah’ın Suriye’den çekildiği bildirildi. Böylece İran’ın Şiî Hilâli’nde bir gedik açıldığını söylemek mümkündür.

Bununla birlikte İsrail’in bir süredir başta Golan Tepeleri, vd. sebeplerle Suriye askerî üslerini bombalaması; İsrail’in saldırılarıyla, Lübnan’ın güneyinde Hizbullah’ı oldukça zayıflatarak ateşkese varılması, İsrail’in Suriye’deki İran askerî unsurlarını ve depolarını bombalamasıyla, Tahran’ın hareket kabiliyetinin azalması ve Hizbullah’ın zayıflamasıyla bölgede İran’ın da güç kaybettiği anlaşılıyor.

HTŞ lideri Ebu Muhammed Colani’nin 8 Aralık 2024’te Emeviye Camii’ndeki “muhaliflerin halka yardımcı olacağı, ayrımcılık yapılmayacağı,” vb. mealindeki beyanı önemli. Ancak bunun sürdürülebilirliği daha da önemli.

Aslında muhaliflerin en büyük problemi etnik, dinî/mezhebî, ideolojik açıdan farklılaşmalarıdır. Buna farklı uluslararası aktörlerce desteklenmeleri de eklenmelidir. Ayrıca en büyük sorunlardan biri de, farklı muhalif grupların tek çatı örgüt adı altında birleşmelerindeki gevşek tutumlarıdır. Muhaliflerin diğer bir meselesi de 2011’den beri, bazen hem Suriye ordusuyla, hem de birbirleriyle çatışmalarıdır.

Diğer taraftan muhaliflerin Şam’a girdiği gün, İsrail, Suriye’nin güneyindeki Golan Tepeleri’nin tampon bölgesini işgal ettiğini duyurdu, Suriye’nin doğusunda IŞİD’e karşı konuşlu ABD güçleri hâl-i hazırda petrolün kontrolünü ellerinde tutuyorlar. Terör karşıtı hassasiyetiyle bilinen Türkiye ise, Suriye’nin kuzeyindeki PKK/YPG’ye yönelik zaman zaman operasyonlar gerçekleştiriyor.

Bundan sonra yeni Suriye yönetiminin nasıl şekilleneceği ve Türkiye, İsrail, Rusya, ABD, vd. aktörlerle ilişkilerinin yönü de merak ediliyor.