Suriye’de Heyet Tahrir el-Şam (HTŞ)’ın öncülüğündeki muhaliflerin 8 Aralık 2024’te Şam’ı ele geçirmeleriyle, Rusya’nın Soğuk Savaş döneminden, yani baba Hafız Esad’dan kalan Ortadoğu müttefiki Suriye Baas rejimi, oğlu Beşşar Esad’ın ülkeyi terk etmek/kaçmak durumunda kalmasıyla tarih sahnesinden çekildi.

Esad’ın devrilmesi, Rusya’nın Ortadoğu politikasında önemli bir başarısızlıktır. Ancak “stratejik yenilgi olmadığı” da değerlendiriliyor. Rusya’nın “güvenlik ve büyük güç statüsü için” elzem olan, Ukrayna’da Batı’yı yenmek amacı devam ediyor. Rusya, Ukrayna’daki amacına ulaşırsa, Suriye, Ortadoğu ve diğer coğrafyalardaki nüfuzunu tekrar kazanabilir. Rusya nüfuzunu tekrar kazanana kadar, “muhtemel kayıplarını sınırlamaya, Akdeniz’e erişimi sürdürmeye ve Ukrayna’da savaşı kazanana kadar uluslararası siyasette önemli rol oynamaya çalışacaktır”. Moskova’nın Suriye’deki başarısızlığının, stratejik yenilgi olmadığı bu hususlara dayandırılıyor.

Moskova açısından Suriye’de 2015-2024 yılları arasındaki askerî operasyonları ve Suriye’deki varlığı, Rusya’nın “büyük güç stratejisinin temellerinden olan uluslararası terörizme karşı mücadele ve sınırlarının ötesinde ‘uzak yurtdışında’ askerî üslerin mevcudiyeti”dir.

Bir de Suriye, Afrika’daki Rus unsurlarına erişim sağlamada Moskova için lojistik üs niteliğindeydi. Ayrıca Suriye’de, Rus varlığının Ortadoğu’daki meselelere müdahilliği ve arabuluculuğu vardı. Bu anlamda Rusya’nın Türkiye ile İran arasında müzakerelerde rol oynadığı biliniyor. Yine Rusya’nın, Suriye’deki üsleri sayesinde kendisini by-pass edebilecek “Basra Körfezi’nden Avrupa’ya doğalgaz boru hattı projelerini” de engellediği muhtemeldir. Askerî varlıklarıyla “terörizmi, sınırlarından uzak Suriye’de kontrol altına almaya” çalışması, Rusya’nın diğer stratejilerindendir. Böylece Moskova’nın zikredilen stratejileri/avantajları azaldı ya da yok oldu.

Bununla birlikte Rusya, yeni Şam yönetimiyle “diplomatik personelinin güvenliğini sağlamak ve üslerindeki askerî personelini azaltmak hakkında görüşmeler yaparak”, muhaliflerin özellikle Tartus ve Himeym’deki Rus üslerine zarar vermelerini engelledi. Hatta Rusya resmî haber ajansı Tass 08 Aralık 2024’te “Suriye muhalefeti, Rus askerî üslerinin güvenliğini garanti ediyor” haberini yayınladı. Sonuçta Esad’ın düşüşü, başarısızlık olarak görünse de, Rusya’nın mümkün olduğunca itibarını kurtarmaya yöneldiği muhtemeldir.

Moskova 08 Aralık 2024’ten beri “Suriye’deki başarısızlığı, Rusya için değil, Suriye müttefikleri için bir “yenilgi” görüntüsü veriyor. Öncelik verilen “Ukrayna’da kısa vadede de gelecek bir zaferin, Suriye’deki yenilginin itibar kaybını telâfi edeceği” düşünülüyor olsa gerek. ABD’nin 15 Ağustos 2021’de Afganistan’dan çekilerek itibar kaybını tartışmalı şekilde azalttığı gibi.

Rusya’nın Batı’yı Ukrayna’da yenmesi “güvenliğini, varlığını ve büyük güç statüsünü uzun vadede garanti edeceği ana stratejik” hedeftir. Ukrayna dışındaki kayıplar ikincil durumdadır. Azerbaycan-Ermenistan arasında Eylül 2023’teki Dağlık Karabağ Savaşı’nın ardından, Rus Barış Güçleri bölgeden çekildi.

Hatta “Ermenistan Cumhurbaşkanı Nikol Pashinyan, Moskova’yı 07 Ekim 2002’de Belarus, Ermenistan, Kazakistan, Kırgızistan, Rusya ve Tacikistan arasında kurulan Kollektif Güvenlik Anlaşması Örgütü (Collective Security Treaty Organization-CSTO)’nü etkisiz olmak suçlamıştı.” Buna rağmen Rusya askerî unsurlarını Güney Kafkasya’ya yönlendirmedi. Bir anlamda Rus devlet aklı, kaynaklarını Ukrayna’da yoğunlaştırmayı tercih etti. Böylece “Ukyana’da Batı’ya karşı kazanılacak bir zaferle, Rusya’nın Ortadoğu ve diğer bölgelerdeki konumunu yeniden tesis edeceği”ne ihtimal veriliyor.

Ancak Rusya’nın, Ukrayna’daki savaşı mevcut ekonomik şartlarla sürdürülebilirliği de tartışılıyor. Ukrayna’daki savaşın ne şekilde/nasıl sonuçlan(dırıl)acağı, Rusya’nın tercih, seçenek, strateji, politika ve ihtimallerini yeniden belirleyecektir.