“Yürüttüğü görevin sağladığı nüfuzdan yararlanarak, bir başkasına mal veya hizmet satmaya çalışan kamu görevlisi, altı aya kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır.”
Ne demek istediğine gelince. Şöyle bir örnekle düşünelim: Bir üniversite hocası ilk hafta derse giriyor. Öğrencilerine bazı kitaplar tavsiye ediyor. Dileyen dilediğini alır, ticaret yok, kâr yok.
Ne var? Eğitim var, tercih var. O halde mesele yok, suç da yok.
Diğer bir hoca da yan sınıfta. O da kitap tavsiye ediyor, ama kendi kitabını ve ekliyor: “Bu kitabı derste ve sınavda yanınızda getireceksiniz, fotokopisini çekip getirmek suçtur, kitabı asistanımdan satın alabilirsiniz.” Öğrenciler çâr nâçar kitabı tedarik ediyor. Zira tercih hakkı yok, almama şansı yok, pazarlık hakkı da yok.
Ne var? Eğitimin içinde ticaret var. Ama bir de mesele var. Acaba hocanın yaptığı suç mu?
Yukarıdaki kaideye bakarsanız eğitimin içine ticareti sokan hoca suç işlemiş oldu.
Zira ister devlet üniversitesinde isterse vakıf üniversitesinde olsun, hocalar kamu görevlisi. Zira bütün üniversiteler kamu tüzel kişisi.
Kitabını öğrenciye mutlaka edindirmek ve okutmak isteyen hoca ne yapabilir?
Cevabı YÖK Kanununun “Ders kitapları ve eğitim-öğretim araçlarının basılıp çoğaltılması” başlıklı 48. maddesinde.
“Üniversitelerde ders kitapları, bilgisayar ve elektronik ortamlarda hazırlanan eğitim-öğretim ve uzaktan öğretim ilkelerine göre oluşturulan her türlü materyal ilgili üniversite veya Yükseköğretim Kurulu tarafından hazırlanır ve hazırlattırılır ve öğrencilere uygun bedelle satılır. Ders aracı olarak kullanılan kitap ve her türlü materyali öğretim elemanları kendi hesaplarına bastıramaz ve çoğaltamazlar, bunlar ilgili üniversite tarafından basılır, bastırılır veya çoğaltılır. Ancak, başvurdukları eğitim-öğretim yılı içinde bastırılamayacağı, kurumun yönetim kurulunca yazılı olarak bildirilen kitapları kendilerinin bastırma hakları saklıdır.
“Ders kitapları, bilgisayar ve elektronik ortamlarda hazırlanan eğitim-öğretim ve uzaktan öğretim ilkelerine göre oluşturulan her türlü materyalle ilgili olarak uygulanacak esaslar ve ödenecek telif hakları Maliye Bakanlığının uygun görüşü üzerine Yükseköğretim Kurulunca belirlenir.”
Kısaca, hoca kitabını ya kendi üniversitesine bastıracak ya da üniversitesinden izin alıp dışarıya bastıracak ki “izinli” kitap olsun ve böylece öğrencinin o kitabı satın almaya zorlanması yasak olmasın.
Bu madde üniversiteler ve YÖK tarafından uygulanıyor mu? Genellikle hayır. Zira 1984 tarihli Yönetmelik güncellenmiş değil, bu haliyle yeterli de değil.
Hocaların bu maddenin gereklerine uyup uymadıkları denetleniyor mu? Genellikle hayır.
Yukarıdaki kurallardan hocaların ve asistanlarının haberi var mı? Genellikle hayır. Allahtan, bütün bunlardan savcıların da haberi yok da mesele yok! Yoksa, üniversite yönetim kurulunun izniyle kitabını özel sektöre bastırıp satma/sattırma hakkını elde eden az sayıda hoca hariç, hocaların çoğu, “nüfuz ticareti suçu”ndan savcılığı boylayabilir.
O halde aslında mesele var. Çözüm bulunmalı. “Nüfuz ticareti” suç, öyle de olmalı ve yapan kamu görevlileri de -üniversite hocası da olsalar- cezalandırılmalı.
Ayrıca eğitim materyalleri konusunda düzen yeniden kurulmalı. Yeni Anayasayı beklemek gerekmez, kanunlarda bazı değişiklikler yapmak ve mevzuatı güncellemek gerekli ve yeterli.
Ayrıca da eğitim şart!