TAR‹HÇE-‹ HAYATI
| 1189
fi
AHIS
B
‹LG‹LER‹
MUSTAFA SABR‹ EFEND‹ (1869-1954):
Son dönem ‹slâm âlimlerindendir. Osmanl› fleyhü’l-‹s-
lâmlar›n›n yüz yirmi yedincisidir. ‹ttihat ve Terakki Cemiyetine muhalif oup, Beyanü’l-Hak dergi-
sinde bafl yazarl›k yapt›. Çok zor bir dönemde fieyhü’l-‹slâml›k yapt›. 1922 y›l›ndan sonra Kahire’ye
giderek yerleflti ve Camiü’l-Ezher’de müderrislik yapt›. Bediüzzaman ile samimî dostluklar› olup,
Risale-i Nur’un Ezher’de okunup yay›lmas›na yard›mc› oldu.
Mustafa Sabri Efendi, 1869 y›l›nda Tokat’ta do¤du. ‹lk e¤itimini memleketinde yapt›ktan sonra
Kayseri’ye giderek medrese e¤itimi ald›. Buradan ‹stanbul’a geçti. Padiflah›n ders hocalar›ndan
olan As›m Efendi’den ilim tahsil ederek medrese e¤itimini tamamlad›. Yirmi iki yafl›nda Fatih Ca-
miinde ders vermeye bafllad›. Çok say›da talebe yetifltirdi. Bir ara Sultan Abdülhamid’in kitapç›l›¤›
görevinde de bulundu. Bu dönemlerde çeflitli niflan ve rütbeler ald›.
1908 y›l›nda Tokat mebusu olarak meclise girdi. Cemiyet-i ‹lmiye-i ‹slâmiye’nin yay›n organ›
olan “Beyanü’l-Hak” adl› derginin baflyazarl›¤›n› yapt›. ‹kinci Meflrutiyetin ilân›ndaki katk› ve çaba-
lar›ndan dolay› ‹ttihat ve Terakki Cemiyeti ile orduya teflekkür yaz›lar›n› kaleme ald›. Ancak, istib-
dada karfl› yola ç›kan yeni idarenin eski dönemi aratmas› ve muhalefete hayat hakk› tan›mama-
s› üzerine muhalifler saf›nda yer ald›. Önce Ahali F›rkas› ve daha sonra Hürriyet ve ‹tilâf F›rkas›’n›n
kurucular› aras›nda yer ald›.
1913 Bab-› Âli bask›n›, giderek sertleflen iktidar›n tutumu ve ald›¤› tehditler üzerine önce M›-
s›r’a, oradan da Romanya’ya gitti. Birinci Dünya Savafl› s›ras›nda Osmanl› ordusunun Romanya’ya
girmesi üzerine Bursa’ya gönderilerek mecburî ikamete tabi tutuldu. 1918 y›l›nda tekrar siyasî ha-
yat›n içine girdi. Ayn› y›l Darü’l-Hikmeti’l-‹slâmiye azal›¤›na seçildi. Bir y›l sonra fieyhü’l-‹slâm oldu.
K›sa bir süre sonra bu görevden ayr›ld›ysa da 1920 y›l›nda tekrar bu göreve atand›. Ancak, kabi-
ne üyeleriyle anlaflamad›¤›ndan bu görevi de k›sa süreli oldu ve istifa etti. Ayn› y›l teflkil edilen
“Mutedil Hürriyet ve ‹tilâf F›rkas›” kurucular› aras›nda yer ald›.
Damat Ferit Pafla kabinesinde yer almas›, Kuva-y› Milliyecilere karfl› tutumu gibi sebeplerden
dolay› tekrar yurttan ayr›lmak zorunda kald› (1922). Önce Romanya’ya giderek fiehzade Nizamet-
tin Efendinin yan›nda bulundu. 150’likler listesinde yer ald›¤› için art›k dönmesi mümkün de¤ildi.
Bir süre o¤lu ile birlikte Yunanistan’da “Yar›n” gazetesini ç›kard›. Baz› eserlerini tefrika olarak ga-
zetesinde neflretti. Daha sonra Hicaz’a ve oradan da M›s›r’a giderek Kahire’ye yerleflti. Ezher Üni-
versitesinde müderrislik yapt›. 1954 y›l›nda burada vefat etti.
— N —
NAMIK KEMAL:
(1842. 1888) Nam›k Kemal Tekirda¤’da do¤du. Köklü bir aileye mensuptur. ‹ki
yafl›nda annesinin ölümü üzerine çocuklu¤u dedesi Abdüllâtif Paflan›n yan›nda, Kars ve Sofya’da
geçti. Özel ö¤renim gördü. ‹stanbul’a geldikten sonra Tercüme Odas›na memur olarak girdi. (1857)
Burada Frans›zcas›n› ilerletti. Bu arada divan tarz›nda fliirler yazd› ve Encümen-i fiuara toplant›la-
r›na kat›ld›. fiinasi ile tan›flmas› hayat›nda bir dönüm noktas›d›r. 1862’den sonra Tasvir-i Efkâr’da
yaz›lar› yay›nlanmaya bafllad›. fiinasi Paris’e gidince gazeteyi kendisi ç›kard›. Arkadafllar›yla Yeni
Osmanl›lar Cemiyetini kurunca, hükümet onu ‹stanbul’dan uzaklaflt›rmak için Erzurum vali yar-
d›mc›l›¤›na tayin etti. Bu göreve gitmek istemedi; Mustafa Faz›l Paflan›n davetine uyarak, Ziya Pa-
fla ile Paris’e gitti (1867). Oradan Londra’ya geçti ve Ziya Pafla ile Hürriyet gazetesini ç›karmaya bafl-
lad›. 1870’de ›srarlar üzerine yurda döndü ve arkadafllar›yla ‹bret gazetesini ç›kard›. Bir süre son-
ra da mutasarr›f olarak Gelibolu’ya gönderildi. Edebiyat çal›flmalar›na orada devam etti. ‹bret ve
Hadika’ya de¤iflik imzalarla yaz›lar yazd›. Evrak-› Periflan ve Vatan yahut Silistre’yi burada tamam-
lad›. Bu görevden azledilince ‹stanbul’a döndü; ‹bret’in bafl›na geçti. Nam›k Kemal, Vatan yahut Si-
listre piyesinin temsili s›ras›nda meydana gelen olaylar yüzünden 5 Nisan 1873’te Mogosa’ya sür-
gün edildi. ‹bret’te yazan arkadafllar› da Rodos ve Akka’ya gönderildi. Sultan Abdülhamid’in 1877
Türk-Rus Harbini bahane ederek Meclis-i Mebusan› kapatmas› üzerine Meflrutiyeti savunanlar
