Tarihçe-i Hayat - page 1194

1194 | BED‹ÜZZAMAN SA‹D NURSÎ fiAHIS B‹LG‹LER‹
SEYY‹D SAADETT‹N PAfiA: ‹smi fierif Saadettin Pafla olarak da geçmektedir. Mekkede do¤-
mufltur. Mekke emiri fierif Abdülmuttalip Efenidinin torunudur. Osmanl›n›n son dönem âlimlerin-
den olan Saadettin Pafla ayn› zamanda Darü’l-Hikmet azalar›ndan biridir. 1919 y›l›nda Darü’l-Hik-
met azal›¤›na tayin edilen Saadettin Pafla burada bir müddet hizmet etmifl, fakat yakaland›¤› has-
tal›ktan kurtulamayarak 1921 y›l›nda Hakk›n rahmetine kavuflmufltur.
SEYY‹D fiER‹F (CÜRCANÎ): Arap dili, kelâm ve f›k›h âlimidir. Ad› Ebül-Hasan Ali bin Muhammed
bin Ali es Seyyid efl-fierif el-Curcanî’dir. 1340 y›l›nda Cürcan yak›nlar›nda bulunan Takü’de do¤-
mufltur. ‹lk tahsilini memleketinde yapt›ktan sonra önce Herat, sonra da M›s›r’a gidip on y›l kala-
rak aklî ilimleri Mübarek fiah’dan, naklî ilimleri de Ekmeleddin el-Babeti’den okudu. Tahsilini ta-
mamlad›ktan sonra ülkesine döndü. fiiraz’da Darüflflifa Medresesi müderrisli¤ine getirildi. On y›l
kald›¤› bu medresede ö¤retim faaliyetleri yan›nda telif çal›flmalar›n› da yürüttü. Timur’un fiiraz’›
almas› üzerine Semerkant’a götürüldü ve orada on sekiz y›l baflmüderrislik yapt›. ‹lmî münazara-
larda gösterdi¤i baflar›s›yla tasavvufa karfl› ilgi duyarak Nakflibendi tarikat›na girdi. Timur’un ölü-
münden sonra fiiraz’a geri dönerek ilmî faaliyetlerine devam etti. 1413 y›l›nda fiiraz’da vefat etti.
Cürcanî yaflad›¤› döneme kendi damgas›n› vuran ve sonraki yüzy›llarda etkisini devam ettiren çok
yönlü âlimlerden biridir. Çok genifl bir sahada telif, flerh ve hafliye türünde eserler vermifltir. Arap
dili, feraiz ve kelâmla ilgili eserleri medreselerde yüzy›llar içinde el kitab› haline gelmifltir. Kelâm
tasavvuf, felsefe, Arap dili, mant›k, astronomi, aritmetik, sarf , nahiv, belâgat, tefsir, hadis, f›k›h gi-
bi de¤iflik ilimlere dair 100 civar›nda eser yazm›flt›r. Bunlar›n belli bafl›lar› flunlard›r:fierhu’l-Meva-
k›f, Risale fi’l Mant›k, et-Tarifat, fievkiyye ala fierhi Muhtasari’l-Münteha, fievkiyye, el-Hafliye ale’l
Keflflaf, Tercümanü’l Kur’ân.
SOCRATES (SOKRAT): Günümüzden yaklafl›k iki bin befl yüz y›l önce yaflam›fl olmas›na ra¤-
men, günümüze kadar fikirleri ve düflünceleri ulaflm›fl filozoflar›n ileri gelenlerinden birisidir. Sok-
rat, m. ö. 470 (Baz› kaynaklar da 469, 468 tarihlerini gösterirler) y›l›nda do¤du. Hayat› boyunca sa-
dece üç kez Atina’dan ayr›ld›. Her s›n›ftan insanla rahatça dost olur, her konuyu aç›k bir flekilde
tart›fl›rd›. Devletin yanl›fl politikalar›n› elefltirmekten çekinmezdi. Her zaman aç›k yüreklilikle bilgi-
sinin yetersizli¤ini ifade ederdi. Yaz›l› eser b›rakmad›, ancak baflta Eflâtun (Platon) olmak üzere ta-
lebeleri taraf›ndan fikirleri kayda geçirilerek günümüze kadar ulaflmas›n› sa¤lad›lar. Dolay›s›yla bi-
linen ve tan›nan Sokrat, Eflâtun’un yazd›¤› ve bildirdi¤i Sokrat’t›r. Kendisi yaz› yazmaktan çok ko-
nuflmay› seven ve yazmay› pek sevmeyen bir kiflili¤e sahipti. Sokrat önceleri tabiatla, canl›lar›n
ço¤alma ve ölümleriyle ilgilendi. Bununla beraber matematikle de ilgilendi. Bu arada insanlar›n
inançlar›yla ilgilenip bunlar› sorgulamaya bafllad›. Yanl›fl olarak gördü¤ü fleyleri elefltirdi. Bilâhare
bu davran›fl› idam edilifline kadar sürüp gidecek bir serüveni de bafllatm›fl oldu. Bilim ve bilgi ko-
nusunda insanlar›n eksik taraflar›n› göstermeye ve sahip olduklar›n› zannettikleri bilgilerin yeter-
sizli¤i ve eksikli¤ini göstermeye çal›flt›. Yazma yerine konuflmay› tercih eden Sokrat, bu ifli yaln›z
de¤il de insanlarla birlikte ve onlar› düflünmeye yönlendirerek yapmaya çal›flt›. Karfl›s›ndakine so-
rular sormak suretiyle konuflturmaya çal›flt›. ‹nsan›n kendisini tan›mas› üzerinde kafa yordu. Bil-
ginin amac›n›n pratik bir yaflama sanat› oldu¤una ve ahiret hayat›n›n varl›¤›na inand›. Sokrat, in-
sanlar› farkl› inançlara yöneltmek, geleneklere karfl› gelip sarsmak, gençli¤i yoldan sapt›rmak flek-
lindeki ithamlarla yarg›lanarak idama mahkûm edildi. (m.ö. 400 veya 399.)
SULTAN ABDÜLHAM‹T: Sultan II. Abdülhamit. Osmanl› padiflah›. (1842-1918) Babas› Abdülme-
cit, annesi Tirimüjgan Kad›n Efendidir. On bir yafl›nda annesini kaybeden Abdülhamit özel hocalar
tayin edilerek e¤itildi. Farsça, Arapça ve di¤er ilimlerin yan›nda Frans›zcay› çok iyi ö¤rendi. 31
A¤ustos 1876’da devletin en buhranl› döneminde tahta ç›kan II. Abdülhamit halk›n içine kat›larak
onlarla birlikte dolaflarak büyük sempati toplad›. Osmanl› devletinin ilk anayasas› olan “kanun-i
esasî” Abdülhamit zaman›nda ilân edildi. (23 Aral›k 1876). Buna göre seçimler yap›larak 141 üye-
den oluflan ilk Türk parlamentosu 19 Mart 1877’de padiflah taraf›ndan seçildi. ‹ngiltere’nin