çkmalar ve hasflar vuku bulmas, saatleri sayan bir mil
gibi, dünyann flu ciheti a¤rca mürur edicidir gösterir.
Dünya hanesinin tavan olan sema mekân ise, ecram-
larn harekâtyla, kuyruklu yldzlarn zuhuruyla, küsufat
ve husufatn vuku bulmasyla yldzlarn sukut etmeleri gi-
bi tagayyürat gösterir ki, sema dahi sabit de¤il, ihtiyarl-
¤a, harabiyete gidiyor. Onun tagayyürat, haftalk saatte
günleri sayan bir mil gibi çendan a¤r ve geç oluyor, fa-
kat her hâlde geçici ve zeval ve harabiyete karfl gitti¤ini
gösterir.
flte dünya, dünya cihetiyle flu yedi rükün üzerinde bi-
na edilmifltir; flu rükünler, daim onu sarsyor. Fakat, flu
sarslan ve hareket eden dünya, Sâniine bakt¤ vakit, o
harekât ve tagayyürat, kalem-i kudretin mektubat- Sa-
medâniyeyi yazmas için o kalemin ifllemesidir. O tebed-
dülât- ahval ise, esma-i lâhiyenin cilve-i fluunatn ayr
ayr tavsifat ile gösteren, tazelenen âyineleridir.
flte dünya, dünya itibaryla hem fenâya gider, hem öl-
meye koflar, hem zelzele içindedir. Hakikatte akarsu gibi
rhlet etti¤i hâlde, gafletle sureten incimat etmifl, fikr-i ta-
biatla kesafet ve küduret peyda edip ahirete perde ol-
mufltur.
flte, felsefe-i sakime, tetkikat- felsefe ile ve hikmet-i
tabiiye ile ve medeniyet-i sefihenin cazibedar lehviyaty-
la, sarhoflâne hevesatyla, o dünyann hem cümudetini
ziyade edip gafleti kalnlafltrmfl, hem küduretle bulan-
masn tazif edip Sânii ve ahireti unutturuyor.
ahiret:
kyametten sonra kurula-
cak olan âlem.
âyine:
ayna.
bina:
yapma, kurma.
cazibedar:
çekici, cazibeli.
cihet:
yön.
cilve-i fluunat:
Cenab- Allahn
zatna has ifllerinin tecellisi.
cümudet:
sertlik, canszlk.
çendan:
gerçi.
daim:
devaml, sürekli.
ecram:
gezegenler.
esma-i lâhiye:
Allahn isimleri.
felsefe-i sakime:
yanlfl yoldaki
felsefe.
fenâ:
yokluk, son bulma.
fikr-i tabiat:
Her fleyi tabiat ya-
pyor, düflüncesi.
gaflet:
Allahtan uzaklaflp nefsi-
nin arzularna dalma.
hakikat:
gerçek.
hâl:
durum.
hane:
ev, mesken.
harabiyet:
harap olma, yklma.
harekât:
hareketler.
hasf:
yere batmalar, göçükler.
hevesat:
hevesler.
hikmet-i tabiiye:
fizik bilgisi.
husufat:
ay tutulmalar.
incimat:
donma.
itibar:
ehemmiyet, de¤er.
kalem-i kudret:
kudret kale-
mi; Allahn güç ve kudretiyle
yaratmas.
kesafet:
bulanklk, kesiflik,
kir, açk olmama.
küduret:
bulanklk, kayg.
küsufat:
günefl tutulmalar.
lehviyat:
nefsi azdran oyun
ve e¤lenceler.
medeniyet-i sefihe:
zevk ve
e¤lenceye sevk eden mede-
niyet.
mekân:
yer, mahal.
mektubat- Samedâniye:
her
biri Cenab- Hakkn isim ve s-
fatlarn anlatan varlklar.
mürur:
geçme.
peyda:
açkta, aflikâr.
rhlet:
yolculuk.
rükün:
esas, temel.
Sâni:
her fleyi sanatl olarak
yaratan Allah.
sarhoflâne:
sarhoflçasna.
sema:
gökyüzü.
sukut:
düflme.
suret:
biçim, görünüfl.
tagayyürat:
baflkalaflmalar,
de¤iflmeler.
tavsifat:
vasflandrmalar.
tazif:
artrma, ço¤altma.
tebeddülât- ahval:
hâllerin
de¤iflmeleri.
tetkikat- felsefe:
felsefenin
arafltrmalar, incelemeleri.
vakit:
zaman.
vuku:
olma, meydana gelme.
zelzele:
yer sarsnts.
zeval:
sona erme, yok olma.
ziyade:
artma, ço¤alma.
zuhur:
görünme, ortaya çk-
ma.
710 | SÖZLER
Y
RM
B
EfiNC
S
ÖZ
