Birinci Lema
Tevhit iki ksmdr. Meselâ, nasl ki bir çarflya ve bir
flehre büyük bir zatn mütenevvi mallar gelse, iki çeflitle
onun mal oldu¤u bilinir. Biri, icmalî, âmiyânedir ki, Bu
kadar azîm mal, ondan baflka kimsenin haddi de¤il ki sa-
hip olabilsin. Fakat böyle âmî bir adamn nezaretinde
çok hrszlk olabilir. Parçalarna çok adamlar sahip çka-
bilir. kinci çeflit odur ki, her denk üzerinde yazy okur,
her bir top üstünde turray tanr, her bir ilân üstünde
mührünü bilir bir surette, Her fley o zatndr der. flte
flu hâlde, her bir fley o zat manen gösterir.
Aynen öyle de, tevhit dahi iki çeflittir.
Biri tevhid-i âmî ve zahirîdir ki; Cenab- Hak birdir,
fleriki, naziri yoktur, bu kâinat onundur.
kincisi tevhid-i hakikîdir ki, her fley üstünde sikke-i
kudretini ve hatem-i rububiyetini ve nakfl- kalemini gör-
mekle do¤rudan do¤ruya her fleyden Onun nuruna karfl
bir pencere açp Onun birli¤ine ve her fley Onun dest-i
kudretinden çkt¤na ve ulûhiyetinde ve rububiyetinde
ve mülkünde hiçbir veçhile, hiçbir fleriki ve muini olma-
d¤na, fluhuda yakn bir yakîn ile tasdik edip iman getir-
mektir ve bir nevi huzur-u daimî elde etmektir. Biz dahi
flu Sözde, o halis ve âlî tevhid-i hakikîyi gösterecek flu-
alar zikredece¤iz.
BRNC NÜKTE ÇNDE BR HTAR:
Ey esbapperest
gafil! Esbap, bir perdedir. Çünkü, izzet ve azamet öyle
âlî:
yüce, yüksek.
âmî:
cahil, sradan.
âmiyâne:
cahilce, basitçe.
azamet:
büyüklük.
azîm:
büyük.
Cenab- Hak:
Allah.
denk:
mal, yük , balya.
dest-i kudret:
kudret eli.
esbap:
sebepler.
esbapperest:
Allah unutup se-
beplere haddinden fazla de¤er
veren.
gafil:
gaflette bulunan.
haddi:
gücü.
hâl:
durum.
halis:
saf, duru; flüphelerden
uzak.
hatem-i rububiyet:
Cenab- Hak-
kn idare ve terbiye edicili¤inin
kâinatta görülen mührü.
huzur-u daimî:
insann kendisini
her an Allahn huzurunda hisset-
mesi.
icmalî:
ksaca, detaysz.
ihtar:
uyar.
ilân:
açklama.
iman getirmek:
iman etmek,
inanmak.
izzet:
fleref, yücelik.
kâinat:
bütün âlemler ve tüm
varlklar.
lema:
parlt.
manen:
manevî olarak.
muin:
yardmc.
mühr:
mühür.
mülk:
sahip olunan ve kullanlan
mal.
mütenevvi:
çeflitli.
nakfl- kalem:
kalemin nakfl, ifl-
lemesi.
nazir:
benzer.
nevi:
çeflit.
nezaret:
gözetim.
nur:
aydnlk.
nükte:
ince manal söz.
rububiyet:
Cenab- Hakkn, var-
lklarn ihtiyaçlarn gidermesi, on-
lar yetifltirmesi ve idare et-
mesi.
sikke-i kudret:
Allahn ezelî
gücünün iflareti.
suret:
flekil, biçim.
flerik:
ortak.
flua:
flk demeti.
fluhut:
kâinatta Allahn varlk
ve birli¤ini gösteren delilleri
aynen seyretme.
tasdik:
do¤rulama.
tevhid-i âmî ve zahirî:
ksa-
ca, basitçe ve fazla arafltrma-
dan, delilsiz bir flekilde Al-
lahn bir oldu¤una inanma.
tevhid-i hakikî:
ayrntl bir
flekilde arafltrp deliller bula-
rak Allahn birli¤ini kabul et-
me.
tevhit:
birleme, Allahn bir
oldu¤una ondan baflka ilâh
olmad¤na inanma.
top:
belirli uzunluktaki kuma-
fln sarlp rulo hâline getiril-
mifl hâli.
turra:
mühür, damga.
ulûhiyet:
ilâhlk.
vecih:
flekil.
yakîn:
do¤rulu¤undan flüphe
edilmeyen kesin bilgi.
zat:
flahs, kifli.
zikretmek:
söylemek, anlat-
mak.
464 | SÖZLER
Y
RM
KNC
S
ÖZ
