MuhakeMat | 259 |
Ş
aHıs
B
ilgileri
Muhammed Busirî’nin ömrü sıkıntılar içinde geçti. Evlendikten sonra çocuklarının çok ve hanımının
da geçimsiz olması, sıkıntılarını arttırdı. Diğer taraftan iş arkadaşlarının da düzgün çalışmamaları ve yol-
suzluklarda bulunmaları, kendisini sürekli huzursuz etti. Kendisinin sağlam kişiliği, hakkaniyet söz
konusu olunca çok titiz davranması, çalıştığı yerlerde uzun süre çalışmasına pek imkân vermemek-
teydi. Ömrünün sonlarına doğru kısmî felç geçirdi. Rivayetlere göre, Peygamber Efendimiz için yazdığı
kaside, şifa bulmasına vesile oldu. Hastalıktan kurtulup daha uzun bir ömür kendisine ihsan edildi. Sek-
sen yılı aşkın yaşadıktan sonra 1296 yılında İskenderiye’de vefat etti.
İMaM-I RaZİ:
Bakınız Fahreddin-i Razi.
haRİRî (1054-1122):
Makamat adlı eseri ile tanınıp, meşhur olan Arab asıllı şair ve dil âlimidir.
İslâmî ilimlerin muhtelif dallarında zamanın meşhur âlimlerinden ders almıştır. Güçlü zekâsı ve hafıza-
sı ile tebarüz etmiştir. Zengin bir ailenin evlâdı olarak büyümüş, cömertlik, dürüstlük, iffet ve edebiyle
dikkatleri üzerine çekmiştir. Şiirlerinde manadan çok lâfza ağırlık vermesi eleştirilere sebep olmuştur.
Risale-i Nur’da “dâhiye-i edep” olarak tavsif edilmekle beraber, lâfızperestliğinin kendisine verdiği za-
rara dikkat çekilmiştir. (Muhakemat, s. 78.) Künyesi Ebu Muhammed Kasım bin Ali bin Muhammed
el-Hariri şeklindedir.
Harirî, 1054 yılında Basra’nın Meşan kasabasında doğdu. Asıl adı Kasım’dır. Oğlu Muhammed’e nis-
petle Ebu Muhammed, memleketinden ötürü Basrî, ipek ticaretiyle uğraşan bir aileye mensubiyetinden
ötürü de ibnü’l-Harirî lâkaplarıyla anıldı. Ancak, Harirî lâkabıyla tanınıp meşhur oldu. Ailesi Rebiatü’l-
Feres kabilesindendir.
Harirî, ticaretle meşgul olan varlıklı bir ailenin çocuğu idi. Bundan ötürü zengin bir ailenin çocuğu
olarak doğup büyüdü. Çocukluğunu doğduğu şehirde geçirdi. Daha sonra eğitim maksadıyla Basra’ya
gitti. Burada bulunan âlimlerden muhtelif dersler aldı. Ardından Bağdat’a gidip, nahiv, edebiyat, fıkıh,
feraiz ve hesap konularında dersler aldı. Buradaki eğitimini de tamamladıktan sonra Basra’ya döndü
ve buraya yerleşti.
Harirî, din ilimleri ve müspet ilimlerin muhtelif dallarında dersler almak suretiyle çok iyi bir eğitim-
den geçmiş oldu. Ayrıca çok zeki ve güçlü bir hafızaya sahip olması, okuduğu ilimlerin etkisinin vermiş
olduğu eserlerde müşahade edilmesi gibi hususlarla da dikkatleri üzerinde topladı. Özellikle Makamat
adlı eserinde; nahiv, fıkıh ve feraize dair ince meseleleri güzel bir şekilde işlemesi, bazı meselelerin çö-
zümünde göstermiş olduğu yol, bu ilimlerdeki vukufiyetini göstermesi açısından dikkat çekicidir.
Harirî, Basra’ya yerleştikten sonra buradaki haberleşme dairesinde amirlik yaptı. Bunun yanında ti-
caretle de uğraşarak önemli bir servet sahibi oldu. Mülkiyetinde bulunan hurma bahçesi de geniş bir
alanı kapsamaktaydı. Gerek burada bulunduğu süre zarfında, gerekse Bağdat’a eğitim ve diğer mak-
satla gidip-gelmelerinde birçok kimse ile temas kurdu. Geniş bir çevreye sahip oldu. Yazdığı eserlerle
de şöhret buldu.
Hariri, bilgi ve birikiminin, geniş bir çevreyle temas kurmasının yanında kişisel ve ahlâkî özellikle-
riyle de dikkat çekti. En önemli özelliklerinden birisi de yardımsever olması ve cimri olan kimseleri de
şiddetle eleştirmesidir. Zenginliğine paralel olarak mertliği, fazilet sahibi, dürüst ve iffetiyle ön plana
çıktı. Risale-i Nur’da kendisi için “dâhiye-i edep” tabiri kullanılarak bu özelliğine vurgu yapılmaktadır.
(Muhakemat, s. 78.)
Dil bilimi alanında ayrıca iki eser vermesine rağmen daha çok Makamat’ıyla meşhur olan Harirî, bu
eserinde Arabların yaşamını işledi. Elli söyleşiden oluşan bu eserinde manadan çok söylenişteki par-
laklığa önem verdi ve tumturaklı bir dil kullandı. Kafiyeli bir düz yazıyla eserini kaleme alarak, aralara
da çeşitli manzum parçalar serpiştirdi. Kendisinden sonra bu eserin benzerleri kaleme alınmasına rağ-
men, hiçbiri onun kadar İslâm dünyasında ilgi görmedi. Yıllar sonra bu eser Said Nursî’nin de karşısına
